Để tưởng niệm ngày Viên tịch cố đại lão Hòa thượng Thích Phát Huệ
- Nguyên Trưởng ban Trị sự Phật giáo VN tỉnh Vĩnh Long
– Chứng minh Ban trị sự Tỉnh hội Phật giáo VN VĩnhLong
- Thành viên Hội đồng chứng minh Trung ương GHPGVN
Một cây đại thọ cuối thế kỷ 20, của Phật giáo tỉnh Vĩnh Long. Chúng ta cùng nhau ôn lại hành trạng của Ngài để nêu gương sáng cho hàng hậu thế noi theo tu học :
(1917 - 2008)
Hòa thượng thuộc dòng thiền Lâm Tế gia phổ đời thứ 40, pháp húy Chơn Phát hiệu Phát Huệ, thế danh Nguyễn văn Tượng, sinh năm Đinh Tỵ (1917) niên hiệu Khải Định năm thứ 2, tại xã An Đức, huyện Châu Thành (nay là huyện Long Hồ), tỉnh Vĩnh Long.
Song thân của Ngài là cụ ông Nguyễn Văn Thể, pháp danh Thiện Từ, hiền mẫu là cụ bà Nguyễn Thị Rái, pháp danh Diệu Tánh. Cụ Ông và Cụ bà đã hạ sinh được 07 người con, Ngài là anh cả trong gia đình.
Ngài vốn sinh ra trong một gia đình trung lưu, theo truyền thống Phật giáo lâu đời, kính tin Tam Bảo.
Thuở nhỏ, thường theo thân mẫu đến chùa lễ Phật. Khi lên 10 tuổi, thiện duyên khai phát, Ngài quy y với Sư bà Thiện Nhàn, trụ trì chùa Long Thạnh, Vĩnh Long, được ban pháp danh là Nhựt Huệ. Cũng từ đó Ngài thường xuyên tới chùa công quả, nghe kinh thấm nhuần suối nguồn Từ bi, và thuộc làu những bài kinh ngắn thường tụng ở chùa.
Năm 13 tuổi được song thân phép, Ngài xuất gia với Hòa thượng Thiện Hòa tại chùa Phước Long, Cái Tàu Hạ. Hằng ngày trong cuộc sống bản tánh hiền hậu, thông minh, siêng năng, thích lao động, lại hiếu học nên trong khoảng thời gian rất ngắn, hai thời khóa tụng đã làu thông, am tường Pháp học và kiến thức Phật học trội hơn các bạn đồng tu.
Năm 15 tuổi, Ngài theo Hòa thượng Bổn sư về Cái Da lớn trùng tu chùa Ông, xây cất lại khang trang và đổi hiệu là Long Hòa Tự. Trong thời gian ngắn ôn cố tri tân lại bản tự, Hòa thượng Bổn sư cho tham vấn học hỏi thêm với sư Bác Yết Ma Thiện Tính là Pháp sư, trình bày sự hiểu biết về diễn giảng và hướng dẫn những bộ kinh Phật học cơ bản cho người học trò cần cù tham vấn. Từ đó Ngài lướt sóng trên biển pháp mênh mông, dạo bước phong ba trong rừng thiền kinh tạng, ban ngày lao động và ban đêm tu học.
Năm Giáp Tý (1924), niên hiệu Khải Định năm thứ 9, Ngài được Hòa thượng Bổn sư cho đăng đàn thọ giới Sa di tại chùa Long Thạnh, Vĩnh Long. Với số vốn Phật học sẳn có, chỉ trong vòng thời gian ngắn bộ luật Sa di Ngài đọc học rất am tường. Với sức khỏe của vị Tăng trẻ, Ngài không ngừng nghiên cứu kinh văn giáo lý.
Nhận thấy chùa Vạn An là trường Gia giáo, Ngài ngõ ý cùng Hòa thượng Bổn sư để được sánh bước cùng với huynh đệ tu học tại đây.:
Được chấp thuận, thế là Ngài cùng với các bậc đàn anh là Thầy Chơn Tịnh, Thầy Pháp Tịnh, Thầy Thiện Nghiêm và các huynh đệ khác cùng tu học.
. Năm Đinh Sửu (1937), niên hiệu Bảo Đại năm thứ 13, Hòa thượng Bổn sư xem cơ và phong cách của ông Tăng đã có và nói : “bát nước đã đầy”và Hòa thượng Bổn sư cho Ngài được thọ Tỳ Kheo và Bồ tát giới tại giới đàn chùa Long Thạnh, Vĩnh Long.
Chiến tranh khắp đất nước, công việc nhà chùa thật cực nhọc và gian nan mà Ngài không hề tỏ ra thoái chí nản lòng trong việc tu học.
Năm Mậu Tý (1948), chiến tranh bùng nổ ngày càng dữ dội, chùa Long Hòa bị tàn phá nhiều. Đến khi thấy yên ổn đôi phần Ngài về chùa xây dựng lại mặt tiền cho khang trong.
Năm Kỷ Sửu (1949), biến cố vô cùng đau thương trong cuộc đời Ngài, vị Ân sư đã thu thần Tịch diệt. Với tâm trạng vô cùng đau đớn, biết nói gì đây !
Ngài chỉ biết bây giờ vị Thầy khả kính đã tròn đạo hạnh – Niết bàn là đây. Cũng từ đó trở đi Thầy kế thừa làm trụ trì chùa Long Hòa. Ngài đến cầu pháp với Hòa thượng Chánh Quả chùa Kim Huê, Sa Đéc và được ban pháp danh Chơn Phát hiệu là Phát Huệ (dòng thiền Lâm Tế gia phổ).
Vào năm Kỷ Hợi (1959), Ngài làm thư ký cho Liên đoàn Phật giáo Tăng già Nam Việt huyện Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long. Sau đó Ngài được dự khóa đào tạo Trụ trì tại chùa Pháp Hội, Sài Gòn. Ra khóa, Ngài đi dự khóa diễn giảng từ 3 – 6 tháng với chức Ủy viên thường vụ trong nhóm. Mãn khóa Ngài được Giáo thọ bổ nhiệm về Trụ trì chùa Long Phước, Vĩnh Long. Được một năm, Ngài trở về Trụ trì chùa Long Hòa.
Năm Ất Tỵ (1965), với tinh thần chuyên tu và sức học uyên thâm, Ngài được bầu làm Chánh đại diện Phật giáo Thống nhất tỉnh Vĩnh Long. Năm năm sau, Ngài được bầu Ủy viên Tăng sự Tỉnh hội Phật giáo Thống nhất tỉnh Vĩnh Long.
Sau lần đổi mới đất nước, đôi bờ Phật giáo được Thống nhất nên không còn danh từ Phật giáo Thống nhất mà là Phật giáo Việt Nam.
Năm Ất Sửu (1985), Ngài được bầu làm Trưởng ban Trị sự Tỉnh hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Vĩnh Long, suốt nhiệm kỳ 1 và 2.
Dù tuổi già sức yếu, Ngài luôn cố gắng cùng với Tăng ni trong Ban Trị sư thường hội họp để khơi lên ngọn đuốc Chánh pháp bằng cách mở trường Cơ bản Phật học và các khóa An cư cho Tăng Ni trong tỉnh.
Năm Mậu Dần (1998) Ngài được Tỉnh hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Vĩnh Long tôn vinh lên hàng Giáo phẩm Chứng minh Tỉnh hội, Ngài cũng là Thành viên Hội đồng Chứng minh Trung ương GHPGVN cho đến khi Viên tịch.
Trong thời gian sống và làm Phật sự, Ngài luôn tích cực. Tuy già bệnh nhưng Hòa thượng vẫn tham dự lễ lạc Chứng minh cho Tăng Ni, An cư (2008), Ngài tuổi đã 90 mà vẫn ngồi ghế Chứng minh từ đầu cho đến cuối. Mùng 9/7 giải Hạ Ngài cũng ngồi suốt cả buổi lễ. Việc này đã gây xúc cảm cho hầu hết Tăng Ni có mặt. Ngài quả là một vị Đại Tăng đầy đức hạnh. Ngài sống đoàn kết hòa hợp trong Tăng đoàn, đây là một tấm gương lớn cho hàng tứ chúng noi theo.
Trong đời sống, Ngài rất bình dị, luôn thể hiện câu : “ Tri túc thường lạc”. Ngài thực sự hiền hòa đáng là một vị chân Tăng trưởng lão Hòa thượng.
Thuận thế vô thường, Ngài từ giã từ cõi tạm cát bụi phù du, xã huyễn thân, thể nhập Chân thường vào lúc 07 giờ sáng ngày 23 tháng 07 năm Mậu Tý (23-08-2008).
Trụ thế 91 Xuân, 70 Hạ lạp, Trụ trì 60 Đông với cao danh Hòa thượng Trưởng lão.
Thích Vân Phong kính biên tập
by 
