Ông cắt từng lọn tóc nhỏ của mình phát cho các binh sĩ để xác định tính chiến đấu một mất một còn.
Trong số thập nhị hiền thủ của Đức Phật Thầy thì ông Trần Văn Thành là người
quy y sớm nhất và được xem là cao đồ của đạo Bửu Sơn Kỳ Hương. Có đạo,
học cao và đức độ hơn người nên ông Trần Văn Thành được tôn là Đức cố
quản.
Kiên trung từ bé Lịch sử kể lại Đức cố quản Trần Văn Thành là con trưởng một gia đình
trung nông, tính tình rất ôn hòa, điềm đạm nhưng rất dũng cảm và có ý
chí cương quyết. Ông có một tấm lòng quảng đại, bao dung, hết lòng cứu
giúp người nghèo khổ. Thuở bé ông nổi tiếng thông minh nhưng học chữ
nho được ít lâu thì được thân sinh rước thầy về dạy võ nghệ. Bấy giờ
đất nước gặp nạn giặc ngoại xâm nên võ nghiệp cần hơn là văn nghiệp.
Lúc sinh thời, ông Trần Văn Nhu (người con trai trưởng của Đức cố
quản) kể: Ở tuổi 50, ông thử nhấc nổi hai tảng đá nặng 100 kg nhưng ông
cho rằng mình còn thua xa thân phụ, tức Đức cố quản.
Chuyện kể, khi còn cắp sách đến trường, một hôm Đức cố thấy toán
lính cùng với bọn hào mục trong làng đi lùng bắt những người nghèo
thiếu thuế. Người dân nghèo bị đóng gông và bị đánh đập tàn nhẫn. Đức
cố rất bất bình, bèn rủ bạn học cùng hợp lực đánh toán lính để cứu dân
nhưng không ai dám. Đức cố tức mình đứng bên vệ đường khóc toáng lên.
Một người hào mục thấy lạ liền đến hỏi nguyên do thì ông thưa: “Tôi
thấy mấy người dân kia bị nạn, tôi muốn cứu họ nhưng không đủ sức nên
hổ thẹn mà khóc”. Người hào mục cảm phục một đứa bé có hành động quân
tử và tính khí cương trực nên hỏi tiếp: “Vậy tao bắt mày đem giải lên
quan trên để thế tội cho những thằng kia, mầy có ưng chịu không?”.
Không cần suy nghĩ, Đức cố đáp ngay: “Tôi ưng chịu!”
Cuộc khởi nghĩa Bảy Thưa được tái hiện bằng hình vẽ.
Nghe đứa bé gan dạ đối đáp, viên hào mục ra chiều suy nghĩ, liền bảo
đám lính cho những người thiếu thuế được hoãn kỳ hạn nộp. Hành động
nghĩa hiệp của Đức cố đến tai thầy dạy học. Cụ đồ cho gọi cố quản lên:
“Ta nghĩ về sau con sẽ là một viên võ tướng tài ba, có hoài bão lớn chớ
không phải là một anh học trò chuyên lo việc nhai văn, nhả chữ đâu”. Cố
quản được lời ban khen của thầy càng tỏ ra say mê tập võ nghệ.
Mùa thu năm Kỷ Dậu 1849, Đức cố tìm đến tận Xẻo Môn thuộc tổng Kiến
Thạnh, huyện Đông Xuyên, phủ Tân Thành xin quy y với Đức Phật Thầy và
trở thành vị đệ tử đầu tiên. Tương truyền, Đức cố được Thầy trao cho
một cái ấn triện mang bốn chữ “Bửu Sơn Kỳ Hương” và nhiều bảo vật khác
để sau khi Thầy tịch mà truyền mối đạo và báo đền nợ nước. Chính vì vậy
mà sau khi Pháp mang quân đánh chiếm thành An Giang tại Châu Đốc, Đức
cố đã phất cờ đại nghĩa chiêu mộ quân binh, lập căn cứ kháng chiến
trường kỳ với Pháp tại rừng Bảy Thưa (nay thuộc huyện Châu Phú, An
Giang). Với đức độ và khí dũng hơn người, không lâu sau ông tập hợp
dưới trướng mình rất nhiều nghĩa sĩ.
Chống giặc đến cùng
Thấy đất nước ngày càng nguy nan nhưng Đức cố lại được lệnh triều
đình dập tắt ngọn lửa Võ Duy Dương (Thiên Hộ Dương) ở chiến khu Đồng
Tháp Mười. Thật khó xử nhưng cuối cùng ông cũng đến chiến khu thuyết
phục được ông Võ Duy Dương, áp dụng chiến thuật “yểm kỳ tức cổ” (tức
giấu cờ im trống), lợi dụng thời gian lo tích trữ lương thảo và tổ chức
lại nghĩa quân. Ông Trần Văn Thành báo về trên coi như hoàn thành nhiệm
vụ. Kể từ đó, do chẳng thấy chỉ thị nào từ triều đình đưa xuống nên ông
Võ Duy Dương nóng lòng tung quân đánh phá khắp nơi quanh vùng Đồng Tháp
Mười đạt nhiều kết quả. Bọn Pháp điên cuồng phản công dập tắt.
Bửu Hương các ngày trước nay là dinh Đức cố Trần
Văn Thành, một khu di tích lịch sử được xếp hạng, hằng năm thu hút cả
chục ngàn lượt người về viếng.
Năm 1868, Đô đốc Pháp Ohier ra quyết định tập nã nhiều lãnh tụ kháng
Pháp, trong đó có Đức Quản cơ Trần Văn Thành. Pháp càng lùng sục ông
càng đánh hăng, thoắt ẩn thoắt hiện. Bởi ông là người trước hơn ai hết
chủ trương đánh gấp để địch không kịp trở tay. Chủ động tấn công sát
sườn, bất ngờ, nhất định không lùi bước. Sau khi xây dựng xong nhiều
đồn bót phòng thủ, nhiều cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Trần Văn Thành
nổ ra.
Lịch sử ghi lại: Theo bản báo cáo của Emile Puech, Tham biện chủ tỉnh Châu Đốc,
chỉ huy trận đánh Bảy Thưa đề ngày 25-3-1875 thì ngày 19-3-1875, tên
chủ tỉnh này xin được 40 lính mã tà từ Cần Thơ kéo lên để phối hợp với
60 lính chính quy của tỉnh. Khoảng 6 giờ sáng hôm sau, đích thân tên
chủ tỉnh cầm đầu bọn lính mã tà ấy, mỗi tên mang theo bốn ngày lương,
một khẩu súng với 40 viên đạn. Chúng từng bước tiến thẳng vào Bảy Thưa.
Gót chân của chúng đến cách đồn Hưng Trung khoảng hai cây số thì trận
chiến thật sự nổ ra. Trước hết là những tiếng tù và báo động của nghĩa
quân. Từ đồn Hờ và các lùm bụi nghĩa quân tràn ra nhiều gấp đôi, ba lần
quân địch, vũ khí khá đầy đủ. Kỹ thuật và phong độ chiến đấu cao khiến
tên chủ tỉnh phải giật mình. Tên tri huyện Trần Bá Tường, em ruột Trần
Bá Lộc (đốc phủ, tay sai của Pháp) ra lệnh cho lính của y phải tiết
kiệm đạn. Tuy bị vây nhưng chủ tướng Trần Văn Thành vẫn bình tĩnh, dùng
ống loa kích động tinh thần chiến đấu của binh sĩ. Quân sĩ hò reo,
trống thúc liên hồi. Ông cắt từng lọn tóc nhỏ của mình phát cho các
binh sĩ để xác định tinh thần chiến đấu một mất một còn.
Tượng đài Đức Quản cơ tại trung tâm hành chính huyện Châu Phú. Ảnh: VĨNH SƠN
Sáng ngày 20-3-1875, cuộc chiến kết thúc. Quân Pháp chiếm được đồn,
nghĩa quân hy sinh 10 người và năm người bị thương không kịp chuyển đi,
hai người khác bị địch bắt. Chúng tịch thu nhiều lương thực, giấy tờ và
đồ dùng quân sự. Sau đó chúng bắt thêm được 13 người của nghĩa quân.
Quân Pháp tuy thắng nhưng không trọn vẹn, vì quân tiếp viện của tỉnh
Châu Đốc đã không đến kịp nên hầu hết nghĩa quân đều đã rút về phía núi
rừng Thất Sơn.
Kể từ đó không ai còn thấy Đức Quản cơ ở đâu. Tư liệu của Pháp cho
rằng ông đã tử trận, còn phía nghĩa quân thì bảo ông đã lên núi ẩn tu
rồi tịch. Cuộc khởi nghĩa Bảy Thưa cuối cùng thất bại nhưng ngọn lửa
đấu tranh của nhân dân yêu nước miền Nam vẫn ngùn ngụt cháy.
VĨNH SƠN
by 
