Từ Bi Hỷ Xả: Cơ Bản Tu Đạo-Đối Trị Tam Độc

I.


Người
tu hành nhất định là phải bồi dưỡng Tứ Vô Lượng Tâm. Khi có Tứ Vô Lượng
Tâm rồi, mình mới có thể giáo hóa chúng sanh và khiến cho chúng sanh
lìa khổ được vui. Nếu người tu đạo không có Tứ Vô Lượng Tâm, tức là làm
ngược lại với đạo và dù có tu đến tám vạn đại kiếp, cũng vẫn còn xa Phật
đạo đến cả tám vạn bốn ngàn cây số.

Tứ
Vô Lượng Tâm là điều kiện cơ bản mà mỗi người tu nên có. Sao gọi là Tứ
Vô Lượng Tâm? Tức là từ, bi, hỷ, xả. Vô lượng là không có hạn lượng, có
nghĩa là không bỏ dở nửa chừng, hoặc không đến giữa đường rồi tự vạch
mức giới hạn cho mình, không muốn tiến tới. Như mới được chút đỉnh đó
thì lấy làm đủ và nghĩ là xong rồi. Thật ra, Từ Bi Hỷ Xả không có lúc
nào là đủ cả, mà có được càng nhiều thì càng tốt. Chúng ta nên mở rộng,
tăng cường từ bi hỷ xả cho đến khi đạt đến cảnh giới toàn thiện mới
thôi.




1. Từ là có thể
cho niềm vui. Chúng ta có cho chúng sanh niềm vui không? Nếu như không
có, đó tức là chúng ta không dùng hết lòng từ của mình. Chúng ta nên
tiến đến mục tiêu “vô duyên đại từ,” là dùng lòng từ bi đối xử với những
người không có duyên với mình. Chúng ta không những thông cảm với người
cùng trong hoàn cảnh khó khăn, mà chúng ta cũng nên thông cảm với cả
loài động vật trong cảnh hoạn nạn nữa. Nếu có chuyện không may xảy ra,
chúng ta nên ra tay tiếp đỡ, giúp chúng sanh thoát vòng khổ hải. Đấy là
công việc mà Phật tử nên làm. Chúng ta đừng nên có thái độ dửng dưng,
chỉ biết đứng nhìn mà không chịu giúp, vì thế là đánh mất tinh thần cứu
thế của Phật Giáo. Trái lại, Phật Giáo lấy từ bi làm hoài bão, dùng cửa
phương tiện của đạo Phật để tiếp nhận chúng sanh.

2. Bi là có thể
bạt trừ khổ não. Chúng ta có thể bạt trừ sự đau khổ của chúng sanh
không? Nếu không thể, thì đó là vì chúng ta chưa dùng hết lòng bi của
mìmh. Chúng ta nên có tư tưởng “đồng thể đại bi,” cũng tức là thấy người
chết chìm như chính mình bị chết chìm, thấy người đói như chính mình bị
đói. Phật giáo lấy bi làm tông chỉ, vì bi là lòng lân mẫn, thương xót.
Trong khi các nhà Nho nói rằng “bi thiên mẫn nhân” lại cũng phù
hợp với ý nghĩa trên. Do đó mà biết rằng tư tưởng của thánh nhân trong
thiên hạ đều giống nhau, như cùng xuất phát theo vết bánh xe, không tách
rời lòng trắc ẩn xót thương. Phật giáo chủ trương từ bi, Nho giáo đề
xướng trung thành và tha thứ. Tâm tâm tương đồng, đấy là cốt tủy của tôn
giáo, nếu không thì là dị thuyết của ngoại đạo.

3. Hỷ là tâm vui
vẻ. Chúng ta có hoan hỷ vui thích học Phật Pháp không? Chúng ta có sanh
ưu sầu, phiền não, hoặc có tâm tư bực dọc không? Nếu quả là có, chúng ta
hãy mau sửa đổi, đừng phát sanh tánh tình như thế. Nếu còn chút ít tập
khí, rồi dụng công phu từ thất tình lục dục, thì đó là quan niệm sai
lầm. Nên hiểu là chúng ta không được tiếp tục có thứ quan niệm sai lầm
như thế. Nếu không, chúng ta không thể nào tưởng tượng nỗi hậu quả của
nó sẽ ra sao.

4. Xả là tâm buông
xả. Chúng ta có tâm buông xả không? Nếu có, vậy là lớn hay nhỏ? Là nhất
thời hay là vĩnh viễn? Xả cái gì? Là phát tâm cho chúng sanh sự vui vẻ,
bạt trừ cái khổ của chúng sanh và giúp họ trong hoàn cảnh nguy khốn.
Nếu làm được như thế, chúng ta sẽ sanh lòng hoan hỷ đến mức vô hạn,
nhưng chúng ta đừng nên chấp vào đó - làm xong việc rồi nên quên hết chứ
đừng lưu giữ trong tâm thức. Nếu chúng ta chấp mà không quên được, đó
không phải là hạnh nguyện của Bồ Tát. Chúng ta nên có tinh thần thi ân
bất cầu báo thì mới được xem là người Phật tử chân chánh.II


Tâm độc con người là do
ba nghiệp thân, khẩu, ý tạo thành. Ðó là vì người ta không có tâm từ bi
hỷ xả. Cho nên con người bị đọa lạc đời nầy sang đời khác và tạo nghiệp
ác ngày càng nhiều thêm. Các nghiệp đó tích tập lại từ ít thành nhiều,
vì thế độc tố trên thân thể người ta mỗi ngày một thêm sâu đậm. Loại độc
nầy không có thuốc chữa trị, rồi lâu dần sẽ biến thành rắn, rết, bò cạp
v.v... Những loài động vật nầy: miệng có độc, đuôi có độc, chân có độc,
thân cũng có độc. Tóm lại, có các loại độc hại như vậy, hễ nhẹ thì làm
người hôn mê, còn nặng sẽ khiến cho người ta mất mạng. Quả thật đáng sợ
vô cùng.

Con người nên có lòng từ
bi. Ðối với người hay đối với sự việc gì, chúng ta cũng nên chung sống
trong cảnh hòa bình và đối đãi với nhau bằng tấm lòng chân thật. Tất cả
đều là nghĩ đến người khác, chúng ta không được dùng thủ đoạn cay độc để
áp bức người. Người học Phật không được bác bỏ nhân quả, mà phải hết
sức chú ý đối với chuyện nhân quả báo ứng! Giả như có người công kích
quý vị một cách vô lý, hoặc họ dùng lời lẽ phỉ báng, hoặc dùng hành động
hãm hại quý vị, quý vị nên xử lý với họ bằng thái độ điềm tĩnh, không
chống đối. Quý vị nên dùng tâm từ bi mà cảm hóa người, gọi là: “Lấy đức báo oán,”
khiến họ hồi tâm chuyển ý, biết ăn năn sám hối. Chúng ta nên học theo
tinh thần của Bồ Tát Di Lặc, tức là Nhẫn! Nhẫn! Nhẫn! Như vậy thì đao
thương tự nhiên sẽ biến thành gấm vóc; mưa sẽ tạnh, trời lại trong, sóng
cũng yên, gió cũng lặng. Bằng không, nếu mình không có đủ định lực,
không có tánh điềm đạm, chuyện nhỏ thì chửi bới, chuyện lớn thì đánh
nhau. Kết quả là hai bên đều bị tổn thương, để rồi cũng như con trai,
con cò tranh nhau, rốt cuộc ông câu được lợi, và bọn chúng lại trở thành
sản phẩm hy sinh.

Lúc xưa có vị Phật Sống
của chùa Kim Sơn vì có định lực nên chẳng sợ bất cứ loại độc hại nào.
Bởi Ngài dùng lòng đại bi cảm hóa tất cả những loài động vật có độc, cho
nên chúng trở thành bạn thân và tuyệt đối không phá hại Ngài. Trong
phẩm Phổ Môn có nói: “Phàm hễ ai niệm danh hiệu Quán Thế Âm Bồ Tát thì có thể cảm hóa”,
khiến loài vật có độc cải ác hướng thiện và sẽ không nhiễu hại con
người. Khi nghiên cứu Phật Pháp, chúng ta nên thông suốt các ý nghĩa và
hiểu rõ lý lẽ bên trong, có vậy mới được xem là người chân chánh học tập
Phật Pháp.

Nhiều người có tư tưởng
ham thích những chuyện cao xa, những cái kỳ lạ, diệu huyền. Họ chuyên
dụng công vào mấy thứ cảnh giới như thế. Ðó là có tư tưởng sai lầm!
Chúng ta nên ở tại nơi Từ, Bi, Hỷ, Xả mà dụng công phu. Vậy dụng công
phu như thế nào? Trước hết là chúng ta nên dụng công ở chỗ không tranh,
không cầu, không tham, không ích kỷ, không tự lợi, không vọng ngữ. Ðạo
lý nầy tuy nông cạn, nhưng trước tiên chúng ta phải nắm chắc chỗ nông
cạn đó, vì từ gần sẽ đến xa và từ cạn mới đến sâu. Chúng ta không nên
bàn tán đến những chuyện huyền diệu xâu xa, hay lý luận tràng giang đại
hải, để rồi không ai hiểu nỗi, vậy chẳng ích lợi chút nào.

Cho nên nói: “Nên quán tánh pháp giới, tất cả do tâm tạo.”
Tâm có thể tạo thiên đường, tâm có thể tạo địa ngục. Mười Pháp Giới
không ra ngoài một tâm niệm, do đây chúng ta có thể biết rằng: Tâm niệm nhất động, nghiệp ảnh tùy chi, tức là tâm niệm vừa khởi, bóng nghiệp liền theo. Người xưa có nói:

Ba chấm như chùm sao

Lưỡi câu như trăng khuyết

Mang lông từ đây ra

Thành Phật cũng từ đấy.

Ðó là diễn tả về cách cấu
tạo của chữ TÂM, do vậy chúng ta có thể hiểu rõ được tâm tánh của mình.
Nếu đã hiểu rõ được tâm mình rồi, thì giận hờn gì cũng không còn nữa.
Tất cả những tranh giành, tham lam, tìm cầu, nhất nhất sẽ không có nữa.
Lúc bấy giờ chúng ta mới tự tại thật sự, mới giải thoát thật sự, mới
hiểu rõ thật sự về ý nghĩa làm người.

Con người vốn sẵn có Phật
tánh, mỗi mỗi chúng ta đều có đầy đủ hết. Tuy nhiên, chúng ta lại vứt
đi Phật tánh của mình, bỏ cái gần để tìm cái xa và bám níu vào cái bên
ngoài. Chúng ta tìm kiếm những thứ rác rưởi, rồi cho là vật quý giá và
xem như bảo bối. Ðó thật là vừa tức cười, lại vừa đáng thương hại thay!
Tôi hy vọng mọi người đều biết nhận thức ra điều nầy mà hạ thủ công phu,
giữ lòng trong sạch, bớt ham muốn và đừng cạnh tranh với đời.

Có người nói: “Tất cả
những gì trên thế giới, từ sơn hà đại địa, phòng xá nhà cửa, cho đến cây
gai cỏ độc và đất, cây, cát, đá đều là do tâm tạo thành.” Nếu đã
biết tất cả đều do tâm tạo, vậy tại sao chúng ta không quét sạch hết rác
rến trong tâm để trang nghiêm cho thế giới ở vị lai? Thế giới Cực Lạc
của Phật A Di Ðà được tạo thành, là do lúc xa xưa Ngài vì muốn cho chúng
sanh thoát khổ được vui. Do Ngài đã siêng năng tu Lục Ðộ Vạn Hạnh, và
hồi hướng công đức mà tạo ra thế giới Cực Lạc.

Chúng ta cũng nên tạo cho
được một thế giới Cực Lạc. Vậy phải tạo như thế nào? Trước hết là chúng
ta phải không có thất tình. Thất tình là gì? Ðó là hỷ, nộ, ai, cụ, ái, ố, dục; tức là vui, giận, buồn, sợ, yêu, ghét, ham muốn.
Khi chúng ta điều phục được bảy thứ tình cảm đó, thì chúng sẽ không thể
nào tạo phản dấy loạn nữa. Lúc bấy giờ tâm chúng ta sẽ thái bình vô sự,
chuyện khổ sở gì cũng không còn. Vì sao có khổ sở? Vì tâm không được
bình yên. Và nếu không có những chuyện khổ, chỉ toàn thọ hưởng các điều
vui, như vậy là thế giới Cực Lạc của nhân gian rồi.

Một khi chưa hàng phục
được thất tình, đó có thể vì chúng mạnh mẽ thái quá hay là yếu ớt bất
cập, không phù hợp với trung đạo, cho nên chúng ta mới điên điên, đảo
đảo. Nếu chúng ta hiểu rõ thất tình và có thể hàng phục được chúng,
khiến chúng đừng gây sóng gió, tức là chúng ta đã hàng phục được tâm.
Bởi thất tình từ trong tâm sanh ra, cho nên khi trong lòng hoan hỷ hay
bực tức, đó đều là vì tâm đang bị xoay chuyển theo cảnh giới. Bây giờ
chúng ta đã tìm ra căn gốc, vậy chúng ta sẽ không còn mê hoặc và cũng sẽ
làm cho bọn thiên ma ngoại đạo phải hàng phục. Tại sao thiên ma ngoại
đạo đến quấy nhiễu tâm mình? Bởi chúng ta đã dùng tâm tình cảm của mình
một cách quá độ. Một khi hướng cầu bên ngoài, tâm chúng ta sẽ không an
tĩnh. Do đó chúng ta đã dẫn dắt ma mị vào trong tâm mình để làm chủ nhân
ông. Nếu chúng ta nghe theo mệnh lệnh và chịu sự chỉ huy của nó, vậy là
chúng ta không còn quyền tự chủ và sẽ làm nô lệ cho nó thôi.

Hòa Thượng Tuyên Hóa