100 Bài kệ niệm Phật

Lược giải:


Một tín nữ đến thuật lại với bút giả: "Có vị Sư cô bảo con bỏ hết đừng nên niệm Phật nữa, hãy để lòng yên lặng cho tâm không cảnh không, mới mau ngộ đạo!". Bút giả nói: "Các
pháp đều như huyễn, câu niệm Phật cũng như huyễn, tự thể của nó đã là
không rồi, cần gì phải bỏ? Nếu muốn chứng được tâm không cảnh không, mà
còn ngại câu niệm Phật, còn bác bỏ sự tướng, thì đó chính là thiên không
hay ngoan không (cái không thiên lệch, trống rỗng, cứng chắc) của ngoại
đạo, chớ chẳng phải ý nghĩa chân không của Phật pháp. Ý nghĩa chân
không chân chánh của đạo Phật ở ngay nơi tất cả cái có thuộc mọi sự
tướng, mà không chấp thấy là có (Chân không bất không, diệu hữu phi
hữu). Chẳng phải riêng Sư cô ấy lạc lầm, trong hiện tại có rất nhiều vị
tu học Phật pháp đã sa vào hầm hố đó. Thật là điều không may và đáng
thương cảm!". Nay nhân tiện xin tạm mượn sự việc trên để giải thích về ý nghĩa "Tự không" của câu niệm Phật.

Theo quan niệm địa dư
xưa, người Trung Hoa cho rằng vùng đất của loài người ở là một châu lớn,
chỗ họ cư trú thuộc trung quốc. Phía Đông của châu ấy là biển cả, muôn
dòng nước ở lục địa đều chảy ra đó. Người Việt Nam hấp thụ văn hóa Trung
Hoa, cũng đồng với quan điểm ấy. Bởi thế cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm mới có
câu: "Hồng Nhật đông thăng tri đại hải. Bạch Vân tây vọng thị thần
châu". Và theo thiên văn học xưa, người Trung Hoa bảo rằng các vì sao
đều chầu hướng về ngôi Bắc đẩu. Để dẫn giải cho Phật pháp, Triệt Ngộ đại
sư cũng phương tiện mượn quan niệm thế gian ấy mà làm thí dụ. Bởi tất
cả pháp đều từ nơi biển chân không lưu xuất, và đều tan về chân không.
Bên tông Tịnh độ gọi thể
chân không đó là Tự tánh Di Đà. Bài kệ trên đại ý: Câu niệm Phật tánh
vốn tu tiến chứng thể tánh ấy một cách viên mãn, sẽ thức ngộ muôn pháp
từ nơi đó mà lưu xuất, lại cũng quy
nhập về nơi đó. Như sao Bắc đẩu làm chủ muôn sao, muôn sao chầu về Bắc
đẩu, biển Đông dâng nước vào các sông ngòi, nước sông ngòi đều đổ về
biển Đông vậy.

Hán 24:

Nhứt cú Di Đà

Pháp giới duyên khởi

Tịnh nghiệp chánh nhân

Bồ đề chủng tử.

Việt 24:

Một câu A Di Đà

Là duyên khởi pháp giới

Chánh nhân của tịnh nghiệp

Và chủng tử Bồ đề. Lược giải:


Phật Pháp chia thành hai
hệ: Không tông và Hữu tông. Không tông đề ra thuyết Chân như duyên khởi;
Hữu tông đề ra thuyết A lại da duyên khởi. Dung nhập vào trung đạo, tức
Nhứt chân pháp giới, thì Không và Hữu chẳng khác, Chân như tức A lại
da. Đây ý nói câu niệm Phật là huyễn hữu, cũng lại là chân không, duyên
khởi điểm của nó từ nơi pháp giới. Vậy câu niệm phật là Pháp giới duyên
khởi, gồm Chân như cùng Lại da duyên khởi, dung nhiếp cả Hữu Không. Bởi
thế nên niệm Phật là chánh nhân của tịnh nghiệp. Tịnh nghiệp đây gồm bốn
Tịnh độ mà tiêu điểm cuối cùng là cõi Thường Tịch Quang. Và niệm Phật
cũng là hạt giống Bồ đề đưa đến sự toàn giác, gồm giác ngộ mình, giác
ngộ chúng sanh, hạnh giác ngộ đầy đủ.

Hán 25:

Nhứt cú Di Đà

Như cảnh chiếu cảnh.

Uyển chuyển hỗ hàm.

Trùng điệp giao ánh.

Việt 25:

Một câu A Di Đà

Như gương chiếu các gương.

Uyển chuyển ngậm bóng nhau

Điệp trùng giao chói sáng. Lược giải:


Đời Đường, Hiền Thủ đại
sư khi giảng kinh Hoa Nghiêm đến nghĩa: "Vô tận pháp giới trùng trùng Đế
võng". Ngài phương tiện dùng mười mặt gương tròn lớn, để tám hướng và
trên dưới mỗi chỗ một tấm, cách nhau độ hơn trượng và đều cùng đối diện.
Chính giữa lại an bài cốt Phật, rồi thắp một ngọn đèn sáng để soi. Lúc
ấy học chúng đều thấy trong mỗi mặt gương nổi hiện lớp lớp tượng Phật và
ánh sáng. Nhân đó tất cả đều hiểu ý nghĩa: Biển quốc độ giao chiếu xen
lẫn nhau lớp lớp điệp trùng, không cùng tận, không ngằn mé. Đây là cảnh
tượng trang nghiêm của Hoa
Tạng thế giới hải. Bài kệ trên ý nói: Câu niệm Phật sẽ đưa hành giả vào
cảnh đại trang nghiêm không cùng tận đó. Cho nên niệm Phật chẳng phải là
pháp thấp kém thông thường. Đã có bài kệ khen ngợi.

Niệm Phật vào tướng thật

Chứng biết Phật với Phật.

Cảnh vô tận trang nghiêm

Môn Đại ba la mật!

Hán 26:

Nhứt cú Di Đà

Tợ không hợp không.

Liễu vô ngân phùng

Khước hữu Tây Đông.

Việt 26:

Một câu A Di Đà

Như không hợp hư không.

Tuyệt không chút lằn dấu

Nhưng vẫn có Tây Đông. Lược giải:


Đem một ly nước đổ vào
chậu nước thì nước cùng nước dung hòa nhau, không làm sao tìm thấy lằn
dấu. Khi trút nước ra, khoảng hư không trong ly hợp với hư không bên
ngoài, cũng tuyệt không lằn dấu. Hành giả niệm Phật, nếu trong quên thân
tâm, ngoài quên cảnh giới, chẳng thấy mình là người hay niệm, Phật là
vị được niệm, thì tâm rỗng rang hồn nhiên, dung hợp
với thể tánh chân không. Tâm cảnh ấy chẳng phải vào ngoan không có chi,
vì như thế là lạc vào ngoan không của ngoại đạo. Trái lại, hiện tượng
chân không ấy sáng suốt vô tận bao hàm muôn pháp, vẫn có đầy đủ màu sắc
của cỏ cây, sông, núi, trời mây, vẫn có các phương hướng, cho đến cõi Ta
bà thuộc phương Đông, cõi Cực lạc ở phương Tây. Đó mới đích xác tánh
không chân chánh, cũng gọi là Như Lai nhứt thật cảnh giới.

Thuở xưa có vị cư sĩ đến
hỏi đạo một cao Tăng ở chốn sơn lâm. Bậc thượng nhân này không đáp duy
trỏ mây trên trời cùng cái bình đựng nước của mình. Tuy nhiên tuệ căn đã
sẵn, vị cư sĩ liền nghộ vào thể đạo, tức thật tánh chân không, liền làm
bài kệ, trình lên rằng:

Luyện được thân hình tợ hạc hình

Ngàn thông tươi tốt mấy pho kinh.

Ta nay hỏi đạo không chi khác

Mây ở trời xanh, nước ở bình!

Niệm Phật đến chỗ vô
niệm, sẽ dung hợp với tánh không bao la, tìm không thấy mối mang dấu
vết, mà vẫn đầy đủ tất cả, không thêm bớt là như thế.

Hán 27:

Nhứt cú Di Đà

Nhứt Đại tạng kinh

Tung hoành giao thái

Tuyệt đãi u linh.

Việt 27:

Một câu A Di Đà

Là một Đại tạng kinh

Dọc ngang giao chói sáng

Tuyệt đối, thể u linh. Lược giải:


Có một độ, bút giả vừa
tụng xong bộ kinh Hoa Nghiêm, tâm niệm bỗng vắng lặng quên hết điều kiến
giải, hồn nhiên viết ra bài kệ sau:

Vi trần phẩu xuất đại thiên kinh

Nghĩ giải thiên kinh không dịch hình!

Vô lượng nghĩa tâm toàn thể lộ

Lưu oanh hựu chuyển tịch thường thinh.

Bài kệ này có ý nghĩa:
Chẻ hạt bụi cực vi để lấy ra tạng kinh rộng nhiều bằng cõi Đại thiên thế
giới. Tạng kinh ấy đã từ điểm bụi cực vi nơi không tâm diễn ra, thì tìm
hiểu nghĩa lý làm chi cho mệt tâm hình? Tốt hơn là nên trở về chân tâm,
bởi tâm này đã sẵn đầy đủ vô lượng vô biên diệu nghĩa, lúc nào cũng lồ
lộ hiện bày. Kìa chim oanh bay chuyền trên cành cây kêu hót, đang nói
lên ý nghĩa chân thường vắng lặng ấy!

Câu niệm Phật cũng thế,
nó bao hàm vô lượng vô biên nghĩa lý nghiệm mầu, đâu phải chỉ một Đại
tạng kinh? Gọi một Đại tạng kinh chỉ là lời nói ước lược mà thôi. Khi
niệm Phật dứt hết vọng tưởng, đi thẳng vào chân tâm hay vô lượng nghĩa
tâm, thì ánh sáng tự tâm phát hiện dọc ngang chói suốt bốn bề. Tâm cảnh
ấy dứt hết sự đối đãi, u linh nhiệm mầu không thể diễn tả!

Hán 28:

Nhứt cú Di Đà

Nhứt Đại tạng luật.

Miết nhỉ tịnh tâm

Giới ba la mật.

Việt 28:

Một câu A Di Đà

Là một Đại tạng luật.

Chớp mắt vào tịnh tâm

Đủ Giới ba la mật. Lược giải:


Câu niệm Phật đã bao hàm
đầy đủ nghĩa lý của một Đại tạng kinh, thì đối với một Đại tạng luật nó
cũng như thế. Vì luật chẳng ngoài nhiếp giữ thân, khẩu, ý cho trong
sạch. Và thân, khẩu, ý lại không ngoài tâm, nếu tâm thanh tịnh thì ba
nghiệp cũng đều trang nghiêm thanh tịnh. Luật nói: "Phật chế tất cả giới, mục đích để trị tất cả vọng tâm. Nếu không có tất cả vọng tâm, thì cần chi dùng tất cả giới?" (Phật chế nhứt thiết giới, vi trị nhứt thiết tâm. Nhược vô nhứt thiết tâm, hà dụng nhứt thiết giới?)

Cho nên khi niệm Phật,
thoáng chốc dứt hết vọng tưởng đi vào tịnh tâm, tức đã đầy đủ Giới ba la
mật rồi. Ba la mật là "Bờ bên kia", là nơi giải thoát rốt ráo. Niệm
Phật thanh tịnh, tức đã đầy đủ sự giữ giới đến bờ cứu cánh giải thoát
vậy.

Hán 29:

Nhứt cú Di Đà

Nhứt Đại tạng luận.

Đương niệm tâm khai

Huệ quang như phúng.

Việt 29:

Một câu A Di Đà

Là một Đại tạng luận.

Đương niệm tâm mở thông

Ánh huệ tuôn vô tận. Lược giải:


Như trên, câu niệm Phật đã bao hàm Kinh, Luật, tất nhiên đối với Luận cũng như thế. Kinh Viên Giác nói: "Trí tuệ sáng sạch vô ngại, đều từ nơi thiền định mà sanh".
Niệm Phật thanh tịnh chính là thiền định, từ định phát sanh trí huệ. Đã
có trí huệ thì nguồn biện luận sẽ vô cùng. Tứ vô ngại biện cũng từ nơi
niệm Phật thanh tịnh tâm cảnh mở sáng, mà tuôn trào như suối chảy.

Hán 30:

Nhứt cú Di Đà

Nhứt tạng bí mật.

Phát bản thần thông

Cụ đại uy lực.

Việt 30:

Một câu A Di Đà

Là một tạng bí mật.

Phát nguồn cội thần thông

Đầy đủ uy lực lớn. Lược giải:


Câu niệm Phật đã gồm ba
tạng của Hiển giáo lại cũng đủ thần thông uy lực của bí tạng Mật giáo.
"Bản thần thông" là thần thông sẵn có, phát sanh từ nguồn gốc chân tâm,
không phải do tập luyện mà được. Niệm Phật công thuần đến mức thanh
tịnh, cũng như người có sẵn tiền muốn mua món gì cũng được. Dùng công
đức niệm Phật để cầu an, cầu siêu, trừ tai nạn, trị đau bịnh, hàng tà
ma, sám tội chướng, cầu phước huệ duyên lành, nguyện sanh lên cung trời
hoặc về cõi Phật, cho đến cầu Đại Niết bàn cũng đều thành tựu. Tất cả uy
lực thần thông cũng từ câu niệm Phật mà phát sanh. Như thuở xưa, Thiện
Đạo đại sư khi niệm Phật, mỗi câu đều có một luồng ánh sáng phóng ra.
Một Đại sư về Tịnh tông bên Nhật Bản, mỗi câu niệm hồng danh, trong
miệng bay ra một vị Phật. Liên Trì đại sư lúc dân chúng nhờ đảo võ, ngài
chỉ ra ngoài đồng gõ mõ niệm Phật, đi tới đâu mưa rơi đến đó. Niệm Phật
tùy ý phát ra thần thông uy lực là như thế.

Hán 31:

Nhứt cú Di Đà

Hồn toàn Đại tạng

Giới, định, huệ quang

Lưu xuất vô lượng!

Việt 31:

Một câu A Di Đà

Gồm toàn cả Đại tạng.

Giới, định, huệ ánh mầu

Tuôn ra không hạn lượng! Lược giải:


Bài kệ trên nói tổng quát
về sự bao hàm các Đại tạng của câu niệm Phật. Các Đại tạng đây, gồm
Kinh tạng, Luật tạng, Luận tạng, Tạp tập tạng và Bí mật tạng. Tạp tập
tạng nói về các pháp Đại thừa cũng gọi Bồ tát tạng. Bí mật tạng gồm các
phương thức đàn, ấn, chú, mở một lối tu đặc biệt, gọi là Kim cang thừa.

Đường lối chứng lên thánh
đạo không ngoài căn bản giới, định, huệ, nhưng chỉ một câu niệm Phật đã
gồm đủ. Niệm Phật nhiếp thân, khẩu, ý trong sạch là Giới. Niệm Phật
thanh tịnh lòng không loạn động là Định. Niệm Phật sáng suốt dứt hết
vọng tưởng điên đảo là Huệ. Hành trì như thế, công càng dày, niệm càng
sâu, thì ánh nhiệm mầu của giới, định, huệ, càng sáng tỏ và chiếu xa đến
nơi vô cùng tận!

Hán 32:

Nhứt cú Di Đà

Thằng bản thị ma.

Nại hà bất hội

Phiên nghi tác xà?

Việt 32:

Một câu A Di Đà

Dây gốc vốn là gai.

Tại sao không thể nhận?

Nghi là rắn lầm thay! Lược giải:


Duy Thức Luận có đoạn thí
dụ: Người nọ đi trong cảnh trời nhá nhem tối, chợt thấy một sợi dây to
nằm uốn lượn, tưởng là con rắn, vội nhảy tránh la hoảng lên. Đến chừng
nhìn kỹ lại mới biết mình lầm, vì đó chỉ là đoạn dây. Nếu người ấy thể
nhận sâu thêm, sẽ thấy dây kia cũng không thật, vì do những tơ gai nhỏ
kết hợp thành.

Lầm dây là rắn, Duy thức
học thí dụ cho tánh Biến kế sở chấp thuộc Phi lượng, tức chấp trước mọi
sự và lượng định một cách sai lạc. Nhận ra là dây, thí dụ cho tánh Y tha
khởi thuộc về Tỷ lượng. Y tha khởi là tánh chất nương nơi cái khác khởi
hiện, như sợi dây nương nơi cái khác khởi hiện, như sợi dây nương nơi
tơ gai mà có. Tỷ lượng là sự lượng định tương tợ của ý thức so sánh, như
thấy dây tương tợ như rắn. Thể nhận sâu thêm, thấy dây cũng giả, chỉ do
tơ gai kết hợp thành, thí cụ cho tánh Viên thành thật thuộc Hiện lượng.
Viên thành thật là tánh bao la sáng suốt tròn đầy xác thật. Hiện lượng
là tâm lượng của trực giác không phân biệt. Đây mới là tánh lượng xác
thật rốt ráo của chân tâm.

Sự ứng dụng về niệm Phật
cũng thế. Nếu cho câu hồng danh là một pháp lành, dùng nó để tu cầu
phước báu hư huyễn của cõi Nhơn thiên, đó thuộc về tánh Biến kế sở chấp
và Phi lượng. Có người dùng câu niệm Phật như một thoại đầu hay phương
tiện để dứt trừ vọng tưởng trở lại chân tâm, cũng còn thuộc về tánh Y
tha khởi là Tỷ lượng. Như thể nhận niệm Phật tức là Phật, ngay câu hồng
danh là phước, là huệ, là thật tướng, là chân tâm và Bồ đề Niết bàn, đó
mới là tánh Viên thành thật thuộc Hiện lượng. Ứng dụng niệm Phật như thế
mới đúng mức. Dùng với hai cách trước còn là khuyết điểm sai lầm. Bài
kệ trên, Triệt Ngộ thiền sư muốn nêu cao sự diệu dụng về niệm Phật, để
phá lối nhận thức sai lạc của một số người đối với pháp môn này.

Hán 33:

Nhứt cú Di Đà

Hản văn hản đổ.

Ảnh hiện cảnh lâm

Hưởng tuyên thiên cổ.

Việt 33:

Một câu A Di Đà

Rất ít nghe ít thấy.

Gương hiện bóng rừng cây

Trống trời tiếng vang dậy. Lược giải:


Nơi cõi trời Đao Lợi có
chiếc thiên cổ do Bồ tát hóa hiện. Khi chư Thiên mê say theo ngũ dục,
trống ấy nổi lên tiếng ầm ầm để cảnh giác, và nói ra các pháp: Khổ,
Không, Vô thường, Vô ngã. Thiên chúng nghe xong như chợt tỉnh, liền bỏ
các thú vui, cùng nhau tụ họp lại Thiện pháp đường để giảng luận về đạo
đức. Niệm Phật cũng có tác dụng giống như thế. Bởi công đức câu hồng
danh, do sự nhiếp tâm xưng niệm, hành giả sẽ được tiêu trừ nghiệp
chướng, lần lần đi đến chỗ giác ngộ.

Lại như tấm gương tròn
sáng vẫn lặng lẽ không phân biệt, mà hiện rõ bóng hoa cỏ, rừng cây với
đầy đủ chi tiết. Hành giả niệm Phật đến mức tịch tĩnh vô phân biệt, thì
tấm gương lòng tức Đại viên cảnh trí sẽ lần lần hiện ra sáng suốt lan
rộng. Trong ấy cảnh y báo và chánh báo của mười phương đều ảnh hiện,
đương nhơn có thể nhận biết rõ từng số điểm hạt mưa trong tam thiên thế
giới. Như Di Lặc Bồ tát đã khai thị cho Hư Vân thiền sư: "Gương đại trí trang nghiêm. Hiện cảnh giới sum la. Trời người và phàm thánh. Thiện ác đều an lạc".

Công đức câu hồng danh rất ít nghe ít thấy như thế, song tiếc thay cũng rất ít người am hiểu suốt thông!

Hán 34:

Nhứt cú Di Đà

Vô khả thí dụ!

Cổ cảnh đương đài

Thủy ngân đọa địa.

Việt 34:

Một câu A Di Đà

Không thể thí dụ tất!

Gương xưa nơi đài cao

Thủy ngân rơi xuống đất. Lược giải:


Công năng niệm Phật rất mầu nghiệm, không thể nào dùng thí dụ mà nói ra cho hết được! Về thể, thì niệm Phật
sẽ phát hiện Đại viên cảnh trí, ảnh hiện mọi cảnh giới: như tấm gương
xưa để nơi đài cao chiếu rõ và in bóng cảnh vật một cách không phân
biệt. Đã vô phân biệt thì làm sao dùng lời nói mà diễn tả thí dụ? Về
dụng, câu niệm Phật viên dung không ngại, như hạt thủy ngân rơi xuống
mặt đất liền lăn tròn. Sự trì niệm hồng danh có đủ Thiền, Giáo, Luật,
Mật, một ngàn bảy trăm công án, tám muôn tư pháp tạng. Nói rộng ra, lục
độ vạn hạnh, tất cả hành môn đều dung thông hàm chứa trong câu niệm
Phật.

Hán 35:

Nhứt cú Di Đà

Lão bà tâm khổ!

Vận vạn hộc chu

Phát thiên quân nổ.

Việt 35:

Một câu A Di Đà

Lòng thương xót khổ tân!

Đẩy thuyền nặng muôn hộc

Kéo cung mạnh ngàn cân. Lược giải:


Vì lòng đại từ đại bi,
đức Thích Tôn cùng hằng hà sa số chư Phật ở sáu phương, đều hiện tướng
lưỡi rộng dài, khen nói công đức không thể nghĩ bàn của môn Niệm Phật,
khuyên chúng sanh nên phát nguyện cầu sanh về Cực lạc. Từ xưa đến nay,
chư Tổ cũng đã dẫn kinh viết luận rất nhiều, để tán dương môn Tịnh độ.
Tâm xót thương sâu rộng, lời khổ thiết khuyên răn của chư Phật, Bồ tát,
Tổ sư như thế, thật đã hết lòng hết sức. Ví như người đẩy thuyền chở
nặng muôn hộc, giương cung cứng mạnh ngàn cân, sự dùng tâm vận lực đã
đến mức điểm cuối cùng vậy.

Hán 36:

Nhứt cú Di Đà

Minh minh thị hữu

Tứ biện Bát âm

Bà tâm khổ khẩu!

Việt 36:

Một câu A Di Đà

Rõ ràng chính là có.

Dùng Tứ biện Bát âm

Khổ lời thương giải tỏa! Lược giải:


Trong cảnh giới Nhứt chân, chẳng phải rỗng không, cũng chẳng phải thật có các pháp. cho nên tâm kinh nói: "Này
Xá Lợi Tử! Huyễn sắc chẳng khác chân không, chân không chẳng khác huyễn
sắc. Huyễn sắc chính là chân không, chân không chính là huyễn sắc".
Tóm lại, chân không chẳng phải cái không trống rỗng, mà chính nó ở ngay
nơi hiện tượng huyễn hữu. Có một số người tu về Không môn, như Thiền
tông chẳng hạn, chưa hiểu chân lý này, lầm nhận chân tâm là một từ thể
sáng suốt rỗng không. Chư Cao đức bên tông môn cũng bác lối tu theo nhận
thức sai lạc ấy, cho đó là Hư đầu thiền. Bởi hiểu biết sai lạc như thế,
nên họ rất ngại niệm Phật, cho tu Tịnh độ còn có cái chướng của tướng
có, như cát lẫn vào cơm. Hoặc họ cũng nhận niệm Phật là có công đức,
nhưng còn thuộc về pháp hữu vi. Vì vậy các vị ấy có người đã mượn câu
nói của Cổ đức để thí dụ: "Mạt vàng tuy là quý,
nhưng rơi vào mắt thì xốn xang thành bịnh!". Kỳ thật cổ nhơn cũng có
lời ấy, song nói với một ý khác về bên Thiền khi hành giả hỏi, chớ không
phải thuộc bên Tịnh. Các vị ấy cũng không hiểu: Pháp vô vi dung thông
bao quát, đâu riêng có ngoài pháp hữu vi?

Thuở xưa Ni cô Đạo Càn đến chùa Quốc Thanh ở non Thiên Thai để phỏng đạo, có hỏi Bảo Lâm Trân thiền sư: "Bạch tôn đức! Thế nào là tướng đại nhơn?". Trân công đáp: "Đợi khi nào ngươi trừ hết ngũ chướng, đến đây ta sẽ nói cho!". Ni cô thưa: "Thế thì Hòa thượng đã bị che lầm rồi đấy!".
Ngũ chướng là thân tướng người nữ. Ý Đạo Càn muốn nói chân tánh không
có tướng nam nữ, nếu y cứ nơi hình tướng để tìm chân tánh là sai lầm.
Ngài Bảo Lâm Trâm nghe nói biết chỗ tu của Ni cô còn lạc vào lối chấp
thiên không, nên quát bảo: "Ngươi học ở đâu được cái hư đầu thiền như thế?". Đạo Càn bị quở, bất giác xuất hạn dầm mình, chợt tỏ ngộ, liền cúi xuống đảnh lễ. Trân công gạn hỏi lại: "Thế nào là tướng đại nhơn?".
Ni cô liền đứng chẩm hẩm dang đôi chân, giăng hai tay ra. Đây là hành
động biểu thị tướng đại trượng phu, cũng ngầm nêu rõ tánh chân không ở
ngay trong tướng có. Ngài Bảo Lâm Trân thấy thế biết cô đã lãnh ngộ,
liền gật đầu ấn khả.

Bài kệ trên của tổ Triệt
Ngộ, nhấn rõ lý chân không ở ngay nơi hình thức diệu hữu của một câu A
Di Đà, nên mới nói: "Rõ ràng chính là có". Tứ biện tài như tập trước đã
dẫn giải. Còn Bát âm là tám giọng nói của Phật, gồm có: 1. Âm thanh rất
trong tốt. 2. Âm thanh cực dịu dàng. 3. Âm thanh hòa nhã thích ý. 4. Âm
thanh tôn trọng sáng suốt. 5. Âm thanh không pha lẫn giọng nữ. 6. Âm
thanh giác ngộ không mê lầm. 7. Âm thanh rất sâu xa. 8. Âm thanh sang
sảng tuôn trào bất tận.

Vì thương xót muốn cho
chúng sanh giác ngộ, chư Phật đã dùng bốn thứ vô ngại biện tài, tám điệu
âm thanh, khổ thiết tỏ bày dẫn đủ phương tiện chỉ rõ lý chân không ở
ngay trong diệu hữu. Và chư Tổ sư trước nay cũng đã thương xót nói đến đắng miệng cạn lời để giải thích lý này.

Hán 37:

Nhứt cú Di Đà

Đích đích thị vô.

Dung tha vạn tượng

Nhập ngã hồng lô.

Việt 37:

Một câu A Di Đà

Đích xác chính là không

Nếu tiêu muôn vật tượng

Tan vào một lò hồng. Lược giải:


Như trên đã nói sáu chữ
hồng danh nguyên là diệu hữu, bài kệ này khai thị một câu A Di Đà chính
thật chân không. Với mục đích nêu rõ ý này, xin tạm mượn một việc đã qua
để giải thích:

Nhớ lại độ nọ, có vị Sư cô tu thiền đến nói với bút giả: "Gần
đây một cư sĩ niệm Phật hơn ba mươi năm, sau khi nghe lý thiền, muốn
thể nhập vào cảnh chân không, cảm thấy mình bị trói buộc chướng ngại. Sở
dĩ như thế, do vì niệm Phật đã lâu năm, dù muốn xả bỏ tất cả, câu niệm
Phật trong tàng thức vẫn cứ hiện ra tiếp tục mãi, không làm sao dứt
thoát được!". Biết cô muốn bác rằng: Niệm Phật còn sự chướng ngại về sắc tướng, bút giả đáp:

Lý tánh chân không vẫn ở ngay nơi các pháp có, nên Bát Nhã tâm kinh đã nói: "Thị chư pháp không tướng".
Nếu vị cư sĩ ấy muốn thể nhập vào chân không, thì cái không đó là ngoan
không của ngoại đạo, chớ chẳng phải chân không. Tôi xin dẫn ra đây một
ít bằng chứng:

1. Thuở xưa, đức Thế Tôn
chỉ dạy nhiều vị Sa môn thật hành môn Bất tịnh quán để dứt trừ nhiễm
dục. Và đã có vô số chư Tỳ kheo tu theo pháp này nên được chứng quả A la
hán Bất tịnh vốn tướng nhơ ác mà Phật còn bảo quán tưởng, huống chi câu
hồng danh là tướng của công đức lành? Lại nếu như sắc tướng gây chướng
ngại cho việc chứng lý chân không, thì làm sao các vị Sa môn kia đắc quả
A la hán?

2. Từ trước đến nay, năm
chi phái về Thiền tông như: Lâm Tế, Quy Ngưỡng, Tào Động, Vân Môn, Pháp
Nhãn, đều dùng câu thoại đầu làm công phu hạ thủ. Chẳng hạn như các
thiền giả tham cứu câu: "Muôn pháp về một, một về chỗ nào?" (Vạn pháp quy nhứt, nhứt quy
hà xứ?). Hoặc có vị chỉ tham đơn độc một chữ Vô hay tham tưởng chữ A
theo Phạn ngữ. Sự tham cứu như thế đều nương nơi tướng có, nào khác chi
hành trì câu niệm Phật? Nếu tham thoại đầu chẳng thể nhập được vào chân
không, thì làm sao các thiền sư xưa nay đắc ngộ cho đến chứng quả? Và
nếu niệm Phật chẳng có công hiệu tương tợ, thì tại sao nhiều bậc tôn đức
như Nhứt Nguyên thiền sư, Minh Bản đại sư chỉ trì niệm một câu hồng
danh mà được đại ngộ, đi sâu vào tam muội?

3. Nếu cho rằng hình
tướng của văn tự ngôn âm gây chướng ngại đến lý tánh chân không, thì tại
sao các bậc Tôn đức khi xưa, sau khi đại ngộ rồi, trở lại niệm Phật,
trì chú, tụng kinh, cho đến phiên duyệt Tam tạng kinh điển? Trong số ấy,
chẳng hạn như ngài Vĩnh Minh và Thủ Sơn Niệm thiền sư trọn đời trì tụng
kinh Pháp Hoa. Phổ Am tổ sư trì tụng kinh Hoa Nghiêm, Khuê Phong Định
Huệ thiền sư trì tụng kinh Viên Giác, Kim Hoa Câu Chi thiền sư trì tụng
chú Chuẩn Đề. Minh Giáo Tung thiền sư, chuyên niệm danh hiệu đức Quán
thế Âm. Cho đến như Phần Châu Vô Nghiệp thiền sư sau khi đại ngộ, ba lần
duyệt xem qua Đại tạng kinh điển?

Cho nên vị cư sĩ đó nếu
muốn thể nhập vào chân không, hãy bỏ sự nhận thức sai lầm ấy đi, đừng
nghĩ rằng niệm Phật là chướng ngại mà tự thành chướng ngại. Vị đó cần
chuyên nhứt niệm Phật hơn nữa, lâu ngày sẽ thấy tự thể câu hồng danh
chính là chân không. Niệm như thế, chẳng những câu hồng danh là không,
mà cho đến muôn vật tượng ở thế gian cũng do nhờ niệm Phật, được tan
biến dung hòa vào lò chân không to rộng bao la khắp mười phương nữa!

Hán 38:

Nhứt cú Di Đà

Diệc vô diệc hữu.

Mộng lý sơn xuyên

Cảnh trung hoa liễu.

Việt 38:

Một câu A Di Đà

Cũng không cũng có tướng

Non sông nơi giấc mộng

Hoa liễu ở trong gương. Lược giải:


Bài kệ trên nêu rõ ý: Câu
niệm Phật nói không cũng đưọc, nói có cũng được. Ví như bóng cành hoa
cội liễu lộ trong gương sáng, cảnh non cao sông rộng hiện giữa giấc mơ.
Trường hợp ấy, nói không cũng được vì đó chỉ là hình bóng, là cảnh mơ;
nói có cũng được, bởi nó vẫn có ảnh tượng của cảnh vật vậy.

Hán 39:

Nhứt cú Di Đà

Phi hữu phi vô.

Nại trước tiện chuyển

Thủy thượng hồ lô.

Việt 39:

Một câu A Di Đà

Chẳng có chẳng hư vô.

Chạm đến liền lăn chuyển

Trên nước chiếc hồ lô. Lược giải:


Trong bốn bài kệ liên
tiếp, bài đầu nói về lý Có, bài thứ hai nói lý Không, bài thứ ba nói lý
Cũng có cũng không, và bài thứ sau sau này nói lý Chẳng phải có chẳng
phải không của câu niệm Phật. Thật ra câu hồng danh tuy không rời bốn lý
trên, nhưng cũng chẳng thuộc riêng vào một thứ nào trong bốn lý ấy. Ý
nghĩa đích thật của câu niệm Phật là "Viên dung tự tại chẳng thể nghĩ bàn!".
Nếu hiểu ý này, hành giả có thể tùy duyên ứng phó với mọi hoàn cảnh
trong mọi trường hợp: hoặc có, hoặc không, cũng có cũng không, cho đến
chẳng phải có chẳng phải không, một cách dung thông tự tại, không bị nó
làm dính mắc chướng ngại. Ví như chiếc hồ lô thả nổi trên mặt nước, chạm
đến liền tùy tiện lăn chuyển, không nằm hẳn một về nào. Bài kệ tiếp sau
đây, sẽ nói rõ thêm về thật nghĩa của câu niệm Phật.

Hán 40:

Nhứt cú Di Đà

Đệ nhứt nghĩa đế.

Thượng siêu Bách phi

Khởi lạc Tứ cú!

Việt 40:

Một câu A Di Đà

Là Đệ nhứt nghĩa đế.

Còn vượt khỏi Bách phi

Huống rơi vào Tứ cú! Lược giải:


Trước tiên xin giải qua
về Tứ cú, Bách phi. Tứ cú là bốn câu gồm: Có, không, cũng có cũng không,
và chẳng phải có chẳng phải không. Bách phi: Bách là ước số lấy một
trăm làm giới hạn. Phi là chẳng phải, tiêu biểu cho nghĩa bác phá. Đây
nói chân lý vốn phi hữu, phi vô, phi thường, phi đoạn, phi sanh, phi
diệt, phi nhứt, phi dị, phi lai, phi khứ, phi hữu biên, phi vô biên
v.v... cho đến cả một trăm thứ phi. Tại sao thế? Bởi lý tánh ấy tuyệt
ngôn luận, dứt tâm tư, chẳng thể dùng lời nói và sự suy nghĩ mà vịn đến
và diễn tả được.

Còn Đệ nhứt nghĩa đế là
thế nào? Đây là nghĩa chân thật bậc nhứt, bên Tông mệnh danh là: Một
bước trên đầu sào trăm trượng, bên Giáo gọi là: Bất nhị pháp môn hay
Thánh đế. Xin mượn lời vấn đáp của vua Lương Võ hỏi tổ Đạt Ma để tạm
giải thích: Hỏi: "Bạch ngài! Sao gọi là Đệ nhứt nghĩa đế hay Thánh đế?".
Đáp: "Rỗng rang không thánh!".

Quy kết lại, ý bài kệ
trên nói: Một câu A Di Đà, nếu vận dụng đến mức cùng tột, hành giả sẽ
lìa tứ cú, vượt khỏi Bách phi, đi ngay vào Đệ nhứt nghĩa môn, tức thể
nhập chân tâm vậy.

Qua năm bài kệ liên quan
nhau nói trên, từ diễn dịch cho đến quy nạp, ở điểm nào câu niệm Phật
cũng dung thông không ngại. Nhưng luận về phần căn bản, các lối chấp của
nhà tu học Phật pháp xưa nay chẳng ngoài hai điểm: Có và Không. Bước
đầu tiên vào đạo, và cũng thuộc phần đa số, người tu Phật thường hay
chấp Có. Khi làm các công đức lành, họ sanh niệm trước tướng, đôi khi
dẫn đến sự tự mãn khoe khoang. Lối chấp này gây trở ngại cho bước ngộ
đạo, tiến trình đến cảnh giới giải thoát.

Sau khi đi sâu thêm vào
biển Phật pháp, xem đến kinh Kim Cang, Pháp Bảo Đàn, hoặc nghiên cứu về
thiên lý cao siêu, hầu hết lại rơi vào lối chấp Không. Do đó, có nhiều
kẻ đã không xem trọng điểm ăn chay giữ giới, bác bỏ sự niệm Phật tụng
kinh, cùng các việc làm lành, cho là thấp kém trước tướng, chẳng hợp với
trình độ cao siêu của lý Không. Họ đâu hiểu lý Không của Đại thừa, là
làm tất cả công đức hữu vi mà không chấp thấy có tướng làm. Chẳng hạn
như kinh Kim Cang bảo Bồ tát bố thí chẳng nên trụ tướng,
là không chấp thấy mình là người thí cho, đây là vật trao giúp, kia là
kẻ được ân huệ nhận lảnh. Bố thí như thế công đức mới vô hạn lượng, rộng
lớn như hư không. Trong ấy cũng nói về tụng kinh này sẽ được công đức
như thế nào? Vậy thì kinh Kim Cang, một áo điển diễn đạt về lý Không của
Đại thừa: Đâu từng bác bỏ việc tụng kinh, bố thí?

Trong hai lối chấp trên,
chấp Có hãy còn gốc luân hồi, song chấp với những việc lành, cũng sẽ
được phước báu cõi Nhơn Thiên. Đến như chấp Không, bác phá tất cả xự
tướng, thì quả thật là tai hại. Kinh Phật gọi đó là tội phá chánh kiến,
bởi vì bài bác nhân quả. Nó gây sự lầm lạc cho mình và người hủy hoại
Phật pháp, khiến cho đương nhơn dễ sa vào địa ngục! Đây là hiện tượng mà
các bậc thiện tri thức gọi là nhức đầu đau tim (thống tâm tật thủ) vì
nó gây tổn thương rất nhiều cho Phật giáo. Chấp Không như thế lại dễ
khiến cho loài không ma dựa vào tác hại, làm hành giả đảo điên. Bút giả
đã gặp một Thượng tọa thuật lại câu chuyện như sau:

Theo ý tôi, vị Thượng tọa
ấy nói, việc tham thiền chỉ thích hợp riêng cho một số ít người bậc
thượng căn. Thời nay, phần đông hàng Tăng tục khi tu, nên lấy niệm Phật
làm phần chánh, tụng kinh hoặc trì chú làm phụ. Bởi tham thiền mà chưa
thể thường nhiếp tâm vào định, hoặc hiểu sai lầm rồi trụ tâm nói cái
ngoan không ám muội, tất sẽ bị loài không ma dựa vào. Chính tôi đã mục
kích vài ba người trong trường hợp này. Độ nọ, có một sư cô đến gặp tôi
đảnh lễ trình thưa rằng: "Huynh đệ con hơn mười người, trước kia đã thọ
giáo với một vị tự xưng là
Khán Không thiền sư. Vị này bảo phải gạt hết tướng có, trụ tâm vào nơi
không. Huynh đệ con thật hành theo một thời gian, về sau tất cả đều bị
loài ma ám nhập, nói việc vị lai quá khứ, luận thuyết toàn là lý không.
Riêng phần con, nó đã dựa vào hơn mười năm. Hiện thời khi gặp tượng hay
kinh Phật, nó giục bảo phải đập phá xé bỏ. Gặp hàng Tăng Ni, lại giục
bảo phải chửi mắng nói những lời thô tục. Con tự kềm hãm chống trả lại,
tìm nhiều bậc Pháp sư cầu cứu, song họ đều nói con ma này uy lực cao
không thể trục xuất ra được. Nay con đến đây đảnh lễ cầu xin thầy có
phương pháp chi giải thoát dùm con!". Tôi nghe nói, bảo Sư cô ấy tạm nằm
nơi ghế dựa, rồi ngồi phía sau để tay kiết ấn nơi đảnh mà trì chú Chuẩn
Đề. Tụng một lát, cô ấy chuyển lời nói con ma năn nỉ xin tha, vì nó ra
ngoài bơ vơ không nơi nương
tựa. Tôi không chấp thuận, tiếp tục trì chú mãi. Ban sơ Sư cô nghiêng
trở dằn vật mình, kế tiếp lần lần thở gấp gần như đứt hơi. Tôi thấy thế
liền dừng lại, vì biết nếu cứ trì tụng tiếp, nó có thể liều chết giết
người bịnh trước, phó mặc cho sự thể ra sao thì ra. Đã có vài vị Pháp sư
bị cảnh ma giết người bịnh trong trường hợp này.

Tối hôm ấy, tôi trì chú
cầu nguyện xin chư Thần giúp đỡ. Hơn một giờ đêm, trong giấc mơ tôi thấy
có hai vị Kim Cang sứ giả. Một vị thân màu đen như sắt, khôi giáp toàn
trắng; vị kia thân trắng như bạc, khôi giáp toàn đen. Trước tiên, Thiết
sứ giả lấy ra một binh khí lạ dường như xa luân múa lên. Giây phút, từ
binh khí ấy phát tiếng kêu vo vo, phóng ánh sáng lạ mắt. Kế tiếp vị Ngân
sứ giả đưa tay ra ngăn lại bảo: "Hãy từ từ xem nó có chịu cải hối hay
không đã!". Tới đây, cảnh tượng đều ẩn mất. Thức tỉnh, tôi ngẫm nghĩ
biết chư vị mách bảo: Nên khuyến hóa hơn là dùng uy lực gây oan trái.
Sáng ra tôi thuyết giáo chỉ rõ lối chấp sai lầm không lợi ích cho con ma
nghe, nó xin sẽ chuyển hướng tu theo chánh pháp. Riêng phần Sư cô nọ,
tôi bảo vì loài ma đã dựa vào quá lâu, nên thể phách của nó có phần dính
liền với thể xác. Nếu vội trục xuất, e cho thân của người bịnh sẽ bị
tổn. Tôi truyền ấn và chú Chuẩn Đề bảo cô nên hằng ngày trì tụng. Với uy
lực của chú, ma sẽ từ từ xuất ra. Sư cô ấy vâng lời.

Nói xong vị Thượng tọa kết luận: Sự nhận thức cùng tu tập sai lầm, gây nên tổn hại và cứu gỡ khó khăn là như thế.

Hán 41:

Nhứt cú Di Đà

Diệu viên Tam đế.

Tối thanh lương trì

Đại mãnh hỏa tụ.

Việt 41:

Một câu A Di Đà

Mầu tròn Tam đế lý.

Như ao rất thanh lương

Tợ lửa to thiêu hủy. Lược giải:


Tam đế là ba lý chắc
thật: Không, Giả, Trung. không đế hiển công dụng phá tình chấp. Giả đế
hiển công dụng lập các pháp. Trung đế hiển công năng dứt đối đãi. Trung
quán Luận có bài kệ:

Các pháp nhân duyên sanh

Ta nói tức là Không.

Cũng gọi là Giả danh.

Cũng là nghĩa Trung đạo.

Các pháp vì hư huyễn
chẳng có thật thể, nên gọi là Không. Vì sanh diệt vô thường nên gọi là
Giả. Vì tự tướng lồ lộ hiện bày, chẳng thể nói riêng là Không, là Giả,
dứt ngôn thuyết tâm tư, nên gọi là Trung. Kinh Pháp Hoa nói: “Các pháp từ xưa nay. Tự tướng hằng tịch diệt”
chính là nghĩa này. Trong ba đế, Không bao hàm cả Giả, Trung. Giả và
Trung cũng đều lại như thế, nên gọi là mầu tròn, cũng gọi là Tam đế
tương tức.

Dùng trí tuệ quán chiếu,
các pháp đã như thế, thì câu hồng danh cũng đủ lý Tam đế nhiệm mầu tròn
thông như vậy. Hiểu được lý này, tất có thể ứng dụng hạnh niệm Phật siêu
vào cảnh giới đại tịch diệt, như đống lửa lớn cháy hừng đốt tiêu tất cả
rác rến trần cấu, như ao to mát mẻ dứt trừ tất cả hơi nóng của não
phiền. Hành giả sẽ lần lần chứng vào chân cảnh tịnh Bảo Nguyệt quang
Minh tam muội vậy.

Hán 42:

Nhứt cú Di Đà

Đắc Đại tự tại.

Chuyển biến thánh phàm

Dung thông thế giới.

Việt 42:

Một câu A Di Đà

Chứng được Đại tự tại.

Hay chuyển thánh siêu phàm

Dung thông mười giới hải. Lược giải:


Với câu niệm Phật, nếu
hành giả ngộ suốt lý Tam đế như trên, sẽ vượt Thánh siêu phàm chứng vào
chân tâm tuyệt đối. Cảnh trí này không còn giới hạn giữa tự cùng tha,
nhơn với pháp, chúng sanh và Phật, nên gọi là Đại Tự Tại tam muội. Ánh
sáng chân tâm sẽ từ đó lan rộng ra, chiếu suốt vô biên thế giới ở mười
phương. Trong ánh đại quang minh, biển thế giới mười phương đều lung
linh như huyễn, tròn trặn nhiệm mầu, dung thông vào một chân cảnh.

Hán 43:

Nhứt cú Di Đà

Hữu công giả thưởng.

Vương thiện dinh tiền

Kế châu tại chưởng.

Việt 43:

Một câu A Di Đà

Thưởng kẻ có công hay

Yến tiệc vua đầy trước

Châu mái tóc nơi tay. Lược giải:


Trong kinh Pháp Hoa, đức Phật có thí dụ đại khái: "Như
vua Chuyển luân đem quân dẹp giặc, thấy những binh tướng có công, đều
tùy phần mà thưởng, hoặc cho y phục, châu báu, chí đến thành ấp tụ lạc.
Duy hạt minh châu nơi mái tóc chẳng đem cho, vì riêng trên đảnh vua chỉ
có một viên bảo châu ấy thôi. Nếu vua thấy vị nào có công lớn, mới đem
hạt ma ni vô giá để từ lâu nơi mái tóc ra cho. Đức Như Lai cũng như thế,
nếu thấy hàng đệ tử y theo các kinh khác dứt trừ ba độc năm ấm, liền
ban cho các pháp thiền định, giải thoát, chí đến thành Niết bàn, bảo
rằng đã diệt độ. Nhưng riêng kinh Pháp Hoa lại không nói ra, vì kinh này
rất sâu khó tin, quý
báu bậc nhứt. Nếu hàng đệ tử nào có công lớn phá các vô minh phiền não,
vượt ra ba cõi, phát tâm Đại thừa, mới đem kinh Pháp Hoa là tạng bí
mật, từ lâu hằng nghiêm cẩn giữ gìn, ngày nay tuyên thuyết".

Môn niệm Phật cũng như
thế, là Bí mật tạng chỉ thưởng riêng cho những kẻ có công tin nhận diệu
pháp thành Phật này. Tin tưởng và thật hành theo môn Niệm Phật tức như
người đã có trước mặt yến tiệc đầy đủ sơn hào hải vị của vua ban, đã cầm
vào tay viên minh châu nơi mái tóc của Chuyển luân vương vậy.

Hán 44:

Nhứt cú Di Đà

Lý nhân vi mỹ.

Cư bốc lai quy

Khô thung phi quỉ.

Việt 43:

Một câu A Di Đà

Xóm nhân là tốt quý.

Lựa chỗ ở nương về

Cây khô không phải quỷ. Lược giải:


Thuở thầy Mạnh Tử còn bé,
nhà ở xóm có hàng thịt. Khi ông cùng lũ trẻ nô đùa, thường họp nhau nắn
đất thành hình súc vật, rồi bày ra trò giết heo dê. Bà mẹ thấy thế e
con mình về sau thành kẻ đồ tể, liền dời nhà đi nơi khác. Chỗ ở kế lại
không may gặp nhằm xóm có một nhóm người chuyên nghề ma chay chôn cất.
Hằng ngày Mạnh tử lại cùng đám trẻ bắt chước đào huyệt, nắn đất thành
hòm, giả trang sức đồ tang, bày trò chơi khóc than tẩn táng. Thấy vậy bà
mẹ không ưng, tìm chỗ tản cư. Lần sau này, nhà ở gần trường học. Mạnh
Tử lại cùng lũ trẻ bắt chước lời nói khiêm nhường lễ nghĩa, học dáng
điệu cung kính chào thưa, cùng ê a đọc sách. Bà mẹ trông thấy mừng thầm,
yên lòng không dời đi đâu nữa. Cũng như thế, người gặp pháp giải thoát
của môn Niệm Phật, có khác nào kẻ tìm chỗ ở, được may mắn gặp nhằm xóm
nhân đức hiền lương. Gia đình kẻ ấy sẽ lần lần tập nhiễm hạnh lành tánh
tốt vậy.

Một người đi đêm bất ngờ gặp trụ cây khô, lầm tưởng là quỷ nên thảng thốt kinh hoảng. Nhưng quan sát kỹ, đó chỉ là cây khô không làm sao có tác dụng của ma quỷ
được, nên lại yên tâm ngẫm nghĩ buồn cười cho mình. "Trụ cây khô" còn
tiêu biểu cho pháp chân như bất biến. Cổ đức có câu: "Cây khô xơ xác tựa
rừng đông. Mấy độ xuân sang chẳng đổi lòng!". (Tồi tàn khô mọc ỷ hàn
lâm. Kỷ độ phòng xuân bất biến tâm). Pháp Niệm Phật là viên ngọc ma ni,
là con thuyền giải thoát, mà kẻ không biết giá trị xem thường như đất
sạn, khác nào anh chàng thảng thốt kia nhìn cây khô, tưởng là ma quỷ đâu!

Hán 45:

Nhứt cú Di Đà

Phi nan phi dị.

Cửu phẩm liên hoa

Nhứt sanh tâm lực.

Việt 45:

Một câu A Di Đà

Chẳng khó, nhưng không dễ.

Được về chín phẩm sen

Một đời dùng tâm lực. Lược giải:


Môn Niệm Phật quả dễ thật
hành, câu hồng danh niệm ra không phải khó. Tuy nhiên, niệm với tâm tín
nguyện chắc thật, niệm với hạnh bền bỉ lâu dài, niệm với y dứt tuyệt
trần duyên, lại là điều không phải dễ. Với ba điều kiện vừa kể trên,
trong muôn ngàn người khó tìm được một. Cho nên cũng đừng vội xem thường
hạnh niệm Phật. Muốn được dự vào chín phẩm sen ở cõi Tây phương, người
tu tịnh nghiệp phải đem hết năng lực của thân và tâm, chẳng nài khổ nhọc
thật hành suốt một đời, mới mong đạt được kết quả.

Hán 46:

Nhứt cú Di Đà

Tự lộ hoàn gia.

Khả tích si nhơn

Khí kim đảm ma!

Việt 46:

Một câu A Di Đà

Theo đường trở lại nhà.

Tiếc cho kẻ khờ dại

Bỏ vàng gánh vỏ gai! Lược giải:


Trong kinh có đoạn thí dụ
về điểm cố chấp của kẻ khờ dại: Hai người nọ vào rừng róc lột vỏ gai để
lấy tơ dệt vải bố. Trên lối về với đôi gánh vỏ gai oằn oại nơi vai, cả
hai gặp một đống tơ gai của ai bỏ sót trên đường. Một người mừng rỡ bảo:
"Chúng ta đem vỏ gai về, chẳng qua để đập rồi ngâm lấy tơ. Nay đã có
sẵn, tơ gai ở đây, nên bỏ thứ vỏ nặng nề này, lấy tơ đem về!". Nói
xong liền thật hành theo ý định. Kẻ kia chấp mê rằng mình đã ra công
gánh vỏ gai trải qua một quãng đường rồi, nên không chịu bỏ. Đi thêm
đoạn nữa, cả hai bỗng gặp mấy xấp vải bố của một chiếc xe tải làm rơi
rớt ngổn ngang. Người gánh tơ lại mừng nói: "Vỏ gai hay tơ gai dù đem
về cũng chỉ dùng để dệt vải bố. Nay đã có thứ này ở đây, chúng ta phải
bỏ hết cái cũ mà chọn lấy vải là quý hơn!".
Nói đoạn vội bỏ tơ gai, chất vải bố đầy gánh. Kẻ kia cũng chấp rằng
mình gánh vỏ gai quá xa, nên không chịu bỏ. Đi thêm một đoạn đường, cả
hai dừng lại ngồi nghỉ, chợt thấy một hốc dưới gốc cây khô nằm la liệt
mấy hũ vàng, có lẽ của ai đã chôn giấu từ lâu. Người gánh vải quá mừng,
vội vất lại thứ cũ, chọn lấy hai hũ vàng đem về, vì vải không làm sao
bằng vàng được. Còn kẻ si mê kia vẫn cố chấp mình đã ra công quá nhọc,
thà chịu gánh vỏ gai chớ không lấy vàng.

Môn niệm Phật là pháp viên đốn, là đường lối thẳng tắt để trở lại nhà. Người đã gặp môn tối thượng mau thành Phật
này, mà còn tham cầu phước báu nhơn thiên, còn mê chấp lối tu tà ngoại,
còn giữ theo những hành môn quanh co khó bảo đảm cho sự giải thoát. Tổ
Triệt Ngộ cho đó là một lối si chấp, như kẻ thà cam gánh vỏ gai không
chịu chọn lấy vàng vậy.

Hán 47:

Nhứt cú Di Đà

Hoành xuất Ta bà.

Nhữ tín bất cập

Ngô mạc như hà?

Việt 47:

Một câu A Di Đà

Vượt ngang thoát Ta bà.

Người tin không thấu đáo

Ta biết làm sao mà? Lược giải:


Có hai lối tu để thoát vòng luân hồi trong Tam giới. Đó là lối Thụ
xuất, vượt ra theo chiều dọc. Và Hoành xuất, vượt ra theo chiều ngang.
Kẻ tu đường lối Thánh đạo, dùng sức giới, định, huệ lần lượt dứt trừ
Kiến hoặc cùng Tư hoặc của Dục giới, Sắc giới và Vô Sắc giới, thoát ra
ba cõi, gọi là Thụ xuất. Ví như con ong muốn ra khỏi cây tre, dùng sức
khó nhọc đục từng mắt tre theo chiều đứng, mà tìm lối thoát. Còn người
tu theo đường lối vãng sanh, tuy chưa dứt trừ hoặc nghiệp, nhưng biết
dùng sức tín, nguyện, hạnh của mình và nương theo sức bản thệ nhiếp thọ
của Phật, cũng được vượt thoát ba cõi Ta Bà, sanh ngang về Lạc quốc. Đã
về cõi ấy rồi, tất không còn bị luân hồi, lần lượt chứng lên các Thánh
phẩm, cho đến khi thành phật. Đây gọi là lối tu Hoành xuất. Ví như con ong biết dùng phương tiện đục ngang cây tre mà thoát ra, đã dễ dàng lại ít nhọc công phí sức.

Pháp môn Tịnh độ là lối tu Hoành xuất tam giới,
là phương tiện nhiệm mầu để mau thoát luân hồi, chứng lên quả Phật.
Trong nhiều kinh luận, chư Phật và chư Tổ đã tuyên dương khen ngợi rộng
về môn này. Song tiếc thay những kẻ kém duyên sức tin chưa thấu đáo, thì
lòng từ bi của các Ngài dù trải ra vô lượng vô biên, nhưng kết cuộc
cũng không biết làm sao mà cứu vớt được!

Hán 48:

Nhứt cú Di Đà

Quy nguyên tiệp kính.

Khẩn yếu tư lương

Duy Tín, Nguyện, Hạnh.

Việt 48:

Một câu A Di Đà

Là đường tắt về nguồn.

Những tư lương cần thiết

Tín, Nguyện, Hạnh gọn suông. Lược giải:


Câu niệm Phật là con
đường thẳng tắt để trở lại nguồn tâm. Như người đi xa cần dự bị cho đủ
tư lương là: tiền nong, đồ phục dụng và thức ăn uống. Tư lương cần thiết
đi về Tịnh độ cũng thế, chỉ suông gọn trong ba điểm: Tín, Nguyện, Hạnh
mà sau đây sẽ nói.

Hán 49:

Nhứt cú Di Đà

Yếu tại Tín thâm

Liên hoa cửu phẩm

Sưu tại thử tâm.

Việt 49:

Một câu A Di Đà

Cần ở điểm Tin sâu.

Mầm hoa sen chín phẩm

Từ tâm đây nhô đầu. Lược giải:


Lòng Tin là phần tư lương
trước tiên của môn Niệm Phật. Hoa sen chín phẩm ở Tịnh độ cũng từ lòng
Tin này mà nẩy mầm nhô đầu lộ mọc lên. Nhưng Tin cần phải sâu chắc, có
thể tóm gọn trong ba điểm:

+ Một
là tin cõi Cực lạc trang nghiêm tốt đẹp kia vẫn thật có, không phải
chuyện hư huyễn hay thí dụ. Vì đức Phật Thích Ca không bao giờ nói dối,
Ngài đã diễn tả rành rẽ từng chi tiết của cảnh ấy trong ba kinh Tịnh độ.
Vì đã có rất nhiều người niệm Phật trong đời hiện tại, do tâm thanh
tịnh, từng chứng kiến cảnh giới này.

+ Hai
là tin sự vãng sanh về cõi kia cũng hiện thật. Vì đức A Di Đà Thế Tôn
không bao giờ nguyện suông, nói mà chẳng thật hành. Vì từ xưa đến nay có
rất nhiều người niệm Phật, khi lâm chung hiện ra điềm lành, được Tây
phương Tam Thánh hiện thân tiếp dẫn sanh về Cực Lạc.

+ Ba
là tin mình dù còn phiền hoặc, dù nghiệp chướng nặng nề đến đâu, nếu
chí tâm niệm Phật cầu nguyện vãng sanh tất sẽ được tiếp dẫn. Vì trong
kinh Vô Lượng thọ đã nói, kẻ tạo nghiệp ngũ nghịch thập ác khi lâm chung
dùng mười niệm cũng được vãng sanh. Vì trong truyện ký đã có ghi, những
kẻ tạo ác nhiều như Hùng tuấn, Duy Cung, nhờ biết hồi tâm niệm Phật đều
được sự tiếp dẫn.

Hán 50:

Nhứt cú Di Đà

Yếu tại Nguyện thiết.

Thốn tâm dục phần

Song mục lưu huyết.

Việt 50:

Một câu A Di Đà

Cần ở nơi Nguyện thiết

Lòng về tơ lửa nung

Mắt thương khóc ra huyết. Lược giải:


Nguyện là phần tư lương
thứ hai của môn Niệm Phật. Nhưng Nguyện phải tha thiết, không tham luyến
trần cảnh, gia tư, quyến thuộc, không mong cầu hưởng sự vui phước báu
nhơn thiên nơi đời sau. Chỉ nguyện mau sanh về Cực Lạc, để thoát khỏi
nỗi khổ luân hồi, để sớm thấy Phật và chứng kiến cảnh trang nghiêm của
Liên bang, để độ thoát mình, kẻ oan người thân và vô lượng chúng sanh
trong vòng chìm đắm. Chí nguyện cầu sanh ấy nung nấu như lửa đốt lòng, đôi mắt thương cảm tha thiết trông về hầu như tuôn ra huyết lệ.

Hán 51:

Nhứt cú Di Đà

Yếu tại Hạnh chuyên

Đơn đề nhứt niệm

Trảm đoạn vạn duyên.

Việt 51:

Một câu A Di Đà

Cần ở chỗ Hạnh chuyên.

Chỉ nêu cao một niệm

Dứt sạch cả muôn duyên. Lược giải:


Sau rốt, Hạnh là phần tư lương thứ ba của môn Niệm Phật. Song Hạnh cần phải tinh chuyên. Điều này có thể tóm lại trong hai câu: "Rủ sạch muôn duyên. Một lòng niệm Phật".
Muốn rủ sạch muôn duyên, phải thấu đáo cảnh Ta bà là khổ, mọi sự vật
đều vô thường, như huyễn mộng, mà không còn niềm tham luyến. Muốn một
lòng Niệm Phật, phải hâm mộ cảnh Cực lạc y báo chánh báo vui đẹp trang
nghiêm, mong mỏi cầu về như con thơ nhớ mẹ, như lữ khách tưởng nghĩ trở
lại quê xưa.

Ba điểm Tín, Nguyện, Hạnh
trên tuy giải thích riêng từng phần, song thật ra cả ba đều liên quan
hỗ trợ lẫn nhau. Như cái đảnh có ba chân, nếu thiếu một phải sụp đổ tất
cả vậy.

Hán 52:

Nhứt cú Di Đà

Thệ thành phiến đoạn.

Bản thử nhứt sanh

Tác cá nhàn hán.

Việt 52:

Một câu A Di Đà

Thề niệm thành một khối.

Liều tu mãn kiếp này

Được làm người nhàn rỗi. Lược giải:


Người tu tịnh nghiệp do ý
thức nỗi khổ sống chết luân hồi là việc lớn cần phải giải quyết, nên
phát tâm Bồ đề. Từ nơi điểm này dùng lòng tin nguyện sâu thiết, hành trì
câu hồng danh thề niệm thành một khối, không để phiền não xen vào.
Trong đời này phải liều mình hết sức tu hành như thế, để bảo đảm cho sự
vãng sanh lúc lâm chung. Khi đã được về Cực lạc rồi, chừng đó mới thoát
vòng sống chết, làm người an nhàn tự tại, không còn lo bị luân hồi sa
đọa nữa.

Hán 53:

Nhứt cú Di Đà

Chỉ nhẫm ma niệm.

Bách bát luân châu

Tuyết đoạn trùng hoán.

Việt 53:

Một câu A Di Đà

Nên niệm như thế này.

Chuỗi lần trăm lẻ tám

Dây đứt lại đổi dây. Lược giải:


Kẻ sức yếu lúc lên non,
muốn được vững vàng, phải nương cây gậy. Cũng như thế, người tu tịnh
nghiệp khi niệm lực chưa thuần, cần nương nơi tràng chuỗi giữ chắc định
số mỗi ngày để phòng ngừa sự biếng trễ. Cứ niệm mãi như vậy, chuỗi đứt
lại đổi dây khác, khi nào đến cảnh giới "không niệm tự niệm", chừng đó
muốn lần chuỗi hay không cũng được. Đừng nghĩ rằng lần chuỗi sẽ mất sự
tự tại. Cổ đức đã trình thuật lại kinh nghiệm lần chuỗi vẫn được viên
dung vô ngại như sau: "Nắm lấy chuỗi tràng trần niệm dứt. Nghiễm nhiên
thành Phật đã từ lâu!". (Niết khởi sổ châu thằng sách đoạn. Thể hương
phạn thục dĩ đa thời)

Còn phương pháp niệm Phật như thế nào, dưới đây sẽ lần lượt chỉ rõ.

Hán 54:

Nhứt cú Di Đà

Bất cấp bất huỡn

Tâm khẩu nhứt như

Lịch lịch nhi chuyển.

Việt 54:

Một câu A Di Đà

Chẳng gấp cũng chẳng huỡn.

Lòng miệng ứng hợp nhau

Rành rõ mà chuyển niệm. Lược giải:


Cách niệm Phật không nên
gấp hoặc huỡn lắm. Niệm gấp tất khó rành rõ, có hại cho sự huân tập câu
hồng danh, ngày kia cảnh giới "không niệm tự niệm" phát hiện, câu Phật
hiệu cũng không được rành rõ. Niệm huỡn thì vọng tưởng dễ xen lẫn vào.
Lại quá dùng sức niệm mau gấp, hư hỏa sẽ bốc lên, thần kinh căng thẳng,
tất sanh bịnh nám mặt đau đầu. Niệm huỡn đãi lơ là thì tâm ý buông lơi,
sẽ sanh lỗi hôn trầm biếng trễ.

Khi niệm phải tiếng nương
nơi tâm, tâm duyên theo tiếng, lòng và miệng ứng hợp nhau, cứ niệm đều
đều ngoài ra không tưởng nghĩ chi khác.

Hán 55:

Nhứt cú Di Đà

Dũ đa dũ hảo.

Như nhơn học xạ

Cữu tập tắc xảo.

Việt 55:

Một câu A Di Đà

Niệm càng nghiều càng hay

Ví như người học bắn

Tập lâu thì khéo tay. Lược giải:


Người học bắn, càng tập
lâu tất nghề càng tinh xảo. Câu hồng danh là sự kết tụ vô biên phước huệ
của Phật, niệm càng nhiều thì căn lành càng thuần, công đức càng to
rộng, phẩm sen lại càng cao. Ngẫu Ích đại sư đã nói: "Được vãng sanh cùng không, là do nơi Tín, Nguyện. Phẩm sen cao hoặc thấp, toàn bởi sự Hành trì!".

Hán 56:

Nhứt cú Di Đà

Nhiếp tâm mật trì.

Như nhơn ẩm thủy

Lãnh noãn tự tri.

Việt 56:

Một câu A Di Đà

Mật niệm hằng nhiếp tâm.

Ví như người uống nước

Nóng lạnh tự biết thầm. Lược giải:


Kinh nói: "Chí tâm niệm một câu A Di Đà, tiêu được tội nặng trong tám mươi ức kiếp sống chết". Một kiếp sống chết là một quãng đời trong nẻo luân hồi. Liên Trì đại sư cũng bảo: "Câu niệm Phật là đại phước, đại đức, đại trí, đại huệ, đại thánh, đại hiền!".
Về phước thì câu hồng danh cảm hiện nhạc trời, hương lạ, ao báu, đất
vàng, cho đến vô lượng cảnh tướng tốt đẹp trang nghiêm. Về huệ thì câu
Phật hiệu sẽ khiến cho hành giả tiêu trừ tội chướng, lần lần đi sâu vào
cảnh giới giác ngộ, chứng lên Thánh quả. Tiến trình chứng ngộ phước và
huệ thấp hoặc cao ấy, duy đương nhơn tự biết; như người uống nước lạnh,
nóng chỉ mình hay, không thể diễn tả ra được!

Hán 57:

Nhứt cú Di Đà

Thí du quật tỉnh.

Tựu hạ cận nê

Giá liêm công tỉnh.

Việt 57:

Một câu A Di Đà

Như đào giếng lấy nước.

Lần sâu thấy gần bùn

Giá hời công kiệm ước. Lược giải:


Kinh Pháp Hoa có thí dụ:
"Như người đào giếng, trước tiên duy thấy đất cát khô ráo, biết mực nước
hãy còn xa. Lần lần thấy đất ướt và bùn, biết đã gần tới mực nước.
Người tu Phật cũng thế, khi chưa nghe hiểu kinh Pháp Hoa, kẻ ấy hãy còn
xa đạo Vô thượng Bồ đề. Lúc đã nghe hiểu kinh này, tất biết người ấy đối
với đạo Vô thượng Bồ đề không còn xa nữa...".

Với môn Tịnh độ cũng lại
như thế, người nào đã biết và tu pháp Niệm Phật, tất kẻ đó đã gần đạo Vô
thượng Bồ đề. Chẳng những ngần ấy mà thôi, với pháp môn này chỉ cần
dụng công trong một đời, khi được vãng sanh, tức đã bước lên ngôi Bất
thối chuyển, không còn bị lui sụt nơi Phật quả nữa. Sự
dùng công phu ít nhưng thành đạo quả cao như thế, há chẳng giống kẻ đào
giếng với giá hời, hoặc may mắn ra công sức chưa bao lâu mà đã thấy lộ
bùn gần mực nước đó ư!

Hán 58:

Nhứt cú Di Đà

Loại như toản hỏa

Mộc noản yên sanh

Tạm đình bất khả.

Việt 58:

Một câu A Di Đà

Như cọ gỗ lấy lửa

Gỗ nóng khói phát sanh

Chớ tạm dừng lần lựa. Lược giải:


Thời xưa ở ấn Độ, khi
muốn lấy lửa người ta cọ hai thanh gỗ khô vào nhau. Cọ đến khi nào gỗ
nóng phát sanh ra khói, mới để đồ dẫn hỏa vào, tự nhiên lửa bắt phừng
cháy. Nếu cọ nửa chừng, hoặc đến lúc đã nổi khói mà bỏ dở tạm dừng, thì
gỗ sẽ lần lần nguội đi không phát ra lửa được.

Sự hành trì câu A Di Đà
cũng như thế. Khi chúng sanh ở Ta bà phát tâm niệm Phật cầu về Cực lạc,
thì nơi ao báu ở Tây phương đã nở hiện một búp sen. Nếu hành giả mỗi
ngày đều tinh tấn trì niệm, hoa sen ấy sẽ lần lần to lớn. Như nửa chừng
bỏ dở, hoa sen cũng lần khô héo rồi tàn. Bởi đóa sen chín phẩm nơi liên
trì, đều do công đức của hành giả mà thành tựu. Ngày kia công hạnh
thành, báo thân mãn, thần thức của đương nhơn sẽ gởi vào thai sen đó mà
hóa sanh. Cho nên người tu tịnh nghiệp chớ nên niệm Phật nửa chừng rồi
bỏ dở, hoặc biếng trễ lần lựa tạm dừng. Vì trễ sót như thế tất nhiên
thai sen sẽ hỏng.

Viết đến đây, bút giả nhớ lại độ trước có được cô Diệu Thuần ở quận Ba Tri, tỉnh Bến Tre, thuật lại cho nghe điềm mộng như sau:

Bạch thầy! con nằm mơ
thấy đến một ngôi chùa, trước chùa có ao to rộng, nước trong suốt, các
đóa hoa sen nhiều sắc, hoặc lớn hoặc nhỏ đua nhau tươi nở. Gần bờ ao có
một hoa sen to lớn độ bằng chiếc mâm thau tròn. Nhưng đóa hoa ấy lại bị
cái chụp úp lên. Con lại gần dở cái chụp, thì hoa sen tan rã từng cánh
rồi tàn rụng. Lúc ấy, giữa hư không bỗng có tiếng nói: "Hoa sen đó là của liên hữu Minh Phúc!".
Sau khi tỉnh giấc, sáng ra con đem điềm mộng thuật lại cho đạo hữu Minh
Phúc ở tiệm vàng tại bản quận nghe. Đạo hữu t

Lược giải:



Cổ nhơn đã bảo: Trên đường tiến tu đạo giải thoát, có bốn điều khó:


Điếu thứ nhất là: thân người rất khó được. Khi xưa đức Phật đã nói với ngài A Nan: "Chúng sanh được thân trời, người ít như đất nơi móng tay. Đọa bốn ác thú nhiều như đất miền đại địa". Đọa vào các nẻo như: Tu la, bàng sanh, ngạ quỷ,
địa ngục, bị nhiều nỗi thống khổ và nghiệp ác làm chướng ngại đường tu
đã đành, nhưng sanh lên cõi trời cũng bị sự vui khiến cho mê đắm khó tu
nữa! Thế nên duy có thân người mới dễ tiến tu đạo giải thoát mà thôi.
Người xưa đã từng diễn tả sự khó được của thân người qua mấy câu thi
như:


Ngàn năm cây sắt đơm hoa dễ


Một mất thân người khó lại sanh!


(Thiên niên thiết thọ khai hoa dị


Nhứt thất nhơn thân tái phục nan!)
Hoặc:



Tam đồ một đọa trăm ngàn kiếp


Lại cõi nhơn thiên chẳng hẹn ngày!


(Tam đồ nhứt đọa bá thiên kiếp


Tái xuất đầu lai hữu kỷ thời!)


Thân người đã khó được
như thế, nhưng làm thân người mà không tàn tật, không sanh nơi biên địa,
được ở nơi trung tâm văn hóa đạo đức cũng là điều khó. Và đây là cái
khó thứ hai.


Dù được ở miền trung quốc
có văn hóa đạo đức, nhưng không dễ gì được gặp và nghe hiểu Phật pháp.
Bởi chánh pháp như hoa Ưu đàm bát la, rất lâu mới nở hiện nơi cõi đời.
Đây là điều khó thứ ba.


Lại tuy được gặp và nghe
hiểu Phật pháp để tu hành, nhưng còn điều thứ tư rất khó là không dễ gì
thoát khỏi tam giới, dứt hẳn nổi khổ sống chết luân hồi. Bởi nhân loại
phần đông nghiệp nặng căn tối, chướng duyên rất nhiều, kiếp sống lại vô
thường ngắn ngủi, mới vừa thấy đó, bỗng lại mất đi.


Nay chúng ta hân hạnh
được thân người, lại rất may mắn gặp môn Tịnh độ là pháp cực nhiệm mầu,
một đời có thể đới nghiệp vãng sanh thoát vòng sống chết, thì phải đem
toàn thân mà gánh vác thọ trì, đừng nên lần lựa hẹn chờ, hoặc thờ ơ
biếng trễ. Tại sao thế. Vì bóng quang âm thấp thoáng như thoi đưa, tuổi
xuân không trở lại, mạng người thoạt còn thoạt mất không biết đâu mà
lường. Khi xưa có thiền sinh hỏi một vị tôn đức: "Bạch ngài! thế nào là sự tiến tu của hành giả?" Vị tôn đức đáp: "Thấy nói Kinh Kha xưa dõng mãnh. Một đi thà chết chẳng quay về!". (Kiến thuyết Kinh Kha lữ. Nhứt hành cánh bất hồi).


Hành giả đem toàn thân trải đội một câu A Di Đà, cũng phải như thế.


Hán 60:


Nhứt cú Di Đà


Như cứu đầu nhiên


Tận thập phần lực


Kỳ thượng phẩm liên.


Việt 60:


Một câu A Di Đà


Như cứu lửa cháy đầu


Giốc mười phần công lực


Cầu thượng phẩm sen mầu.
Lược giải:



Hành nhơn khi xưa đã cho
biết: "Học đạo như dong thuyền nước ngược, không tiến nổi trôi lui" (Học
đạo như nghịch thủy hành chu, bất tiến tắc thối). Bởi trên đường tu,
hành giả gặp nhiều chướng duyên trong và ngoài, nếu không mạnh mẽ cố
gắng tự chủ trương, tất không làm sao tiến triển nổi. Mà muốn làm chủ
thân tâm cùng ngoại cảnh, thắng dẹp muôn duyên để tiến đạo, phải dùng
hết mười phần năng lực mới mong đạt được kết quả. Về môn Tịnh độ, nếu
muốn cầu phẩm sen bậc thượng, dĩ nhiên cũng phải như thế. Trong bức thơ
gởi cho một Phật tử hỏi đạo, Ấn Quang pháp sư nói: Theo kinh nghiệm
xưa nay, nhiều hành giả chỉ mong cầu bậc thượng, nhưng phần nhiều chỉ
được trung, cầu bậc trung lại rớt xuống bậc hạ. Nếu ngươi không phát tâm
thẳng tiến, tu hành lơ là, hy vọng mình dự vào Hạ hạ phẩm, cũng tốt,
thì làm sao bảo đảm sự vãng sanh?


Trên đây cũng là điểm suy nghĩ chung cho hàng liên hữu vậy.


Hán 61:


Nhứt cú Di Đà


Diệu viên chỉ quán


Tịch tịch tĩnh tĩnh


Vô tạp vô gián.


Việt 61:


Một câu A Di Đà


Môn chỉ quán mầu tròn


Lặng lặng tĩnh tĩnh niệm


Không xen tạp nối luôn.
Lược giải:



Người mới tu lúc niệm
Phật lắng nghe vào trong, dứt các tạp vọng, gọi là Chỉ. Khi phát khởi
trì câu hồng danh với các tâm trạng khác nhau tạm gọi là Quán. Những tâm
trạng khác nhau ấy như thế nào? Có lúc trì câu hồng danh với ý tha
thiết, như con nhớ mẹ, như lữ khách lâu năm hoài vọng cố hương. Đây gọi
là Chí thiết niệm. Có lúc trì câu hồng danh với ý sám hối, bởi
nghĩ mình từ vô thỉ kiếp đến giờ vì mê lầm tạo nhiều tội chướng, nay hết
sức hổ thẹn ăn năn. Đây gọi là Sám hối niệm. Có lúc trì câu hồng
danh với ý thương cảm, vì nghĩ mình nghiệp chướng sâu dày chìm đắm
trong vũng bùn lầy ngũ dục ác nhơ, nay cầu mong sự cứu vớt nơi đấng đại
từ bi. Đây gọi là Bi cảm niệm. Có lúc trì câu hồng danh với ý lo
sợ, bởi nếu rời Phật lực tức sớm muộn cũng sẽ bị đọa vào ba đường ác,
chịu vô lượng nỗi khổ sống chết luân hồi. Đây gọi Bố tâm niệm. Có
lúc trì câu hồng danh với ý phân phát tự trách hờn, như một nho sinh
sẵn đủ trí huệ tài ba, thi văn mẫn tiệp, bởi cậy tài nên khinh suất mãi
thi rớt, cam chịu cảnh nghèo hèn. Đây gọi là Phát phẩn niệm. Có
lúc trì câu hồng danh với ý nhàm chán lẻ loi, như bậc cao sĩ sống giữa
cảnh xung quanh các đồng nhơn tranh đua sắc tài danh lợi, phi thị hơn
thua, gièm pha phỉ báng giết hại lẫn nhau, riêng mình chỉ còn biết nương
gần với Phật, bởi cõi trần man mác, ấy ai là bạn tri âm? Đây gọi là Cô tịch niệm.


Niệm Phật với các tâm
cảnh như trên, tuy tạm gọi là có Chỉ có Quán, nhưng chưa được xưng là
Diệu Viên bởi chưa đến mức tròn trặn nhiệm mầu. Hành giả dụng công lâu
ngày, tâm niệm vắng lặng dứt hết muôn duyên, nơi câu Phật hiệu gồm đủ
phước, huệ, hạnh, nguyện, giải thoát, sáu ba la mật, không và sắc dung
thông, mới gọi là Diệu. Trong bặt thân tâm, ngoài dứt trần giới, chẳng
thấy mình là kẻ hay niệm, Phật là vị được niệm, không còn lằn mức cách
biệt giữa chúng sanh và Phật,
giữa cảnh cùng người, tất cả đều dung hợp rộng rãi, bao la, mới gọi là
Viên. Nơi tâm cảnh ấy, điểm thanh tịnh lặng lặng không tán loạn là Chỉ,
điểm sáng suốt tĩnh tĩnh không hôn trầm là Quán. Niệm như thế không xen
tạp, hằng nối tiếp nhau, gọi là Diệu Viên Chỉ Quán.


Hán 62:


Nhứt cú Di Đà


Hiển lộ chỉ bình


Trực để bảo sở


Bất trụ hóa thành.


Việt 62:


Một câu A Di Đà


Lối hiểm đều san bằng


Thắng về nơi bảo sở


Không trụ cảnh hóa thành.
Lược giải:



Trong kinh Pháp Hoa, nơi phẩm Hóa Thành Dụ, đức Thế Tôn có nói đại khái như sau:


"Một vị đạo sư hướng
dẫn đoàn người vượt qua đoạn đường hiểm trở xa độ năm trăm do tuần, để
đến nơi Bảo sở là chỗ có nhiều châu báu. Nhưng giữa đường đoàn người ấy
mỏi mệt thối tâm, xin muốn lui bước trở về. Đạo sư nghe nói thương xót,
dùng phương tiện biến ra một Hóa thành cách đó ba trăm do tuần và bảo: "Các ông hãy cố gắng đến thành ấy tạm nghỉ sẽ hết nhọc mệt!".
Đoàn người vui mừng tiến tới Hóa thành, cho rằng mình đã đến nơi, đã
được chỗ an ổn. Khi đạo sư thấy họ đã nghỉ ngơi xong, liền diệt mất Hóa thành và bảo: "Vừa
rồi là Hóa thành không phải cảnh thật. Ta vì thấy các ông mỏi mệt bỏ dở
công khó muốn lui trở về, nên thương xót phương tiện hóa hiện ra. Nay
đã sắp gần tới Bảo sở các ông nên cố gắng gia công tiến bước..."


Theo thí dụ trên, Đạo sư
chỉ cho đức Như lai. Đoàn người chỉ cho hành giả tiến tu theo chánh
pháp. Đường năm trăm do tuần, chỉ cho sự hiểm nguy khổ nạn trong Ngũ thú
luân hồi là: Thiên, nhơn, bàng sanh, ngạ quỷ,
địa ngục. Trông đây không kể A tu la và thần tiên, vì hai đạo này nhiếp
vào các nẻo kia. Như A tu la thì có thiên A tu la, nhơn A tu la, quỉ A
tu la, súc A tu la. Tiên thì có thiên tiên, quỷ
tiên cho đến súc tiên, chẳng hạn như hồ tiên cho đến long tiên v.v...
Nếu phối hợp với các thừa, thì năm trăm do tuần là sự trải vượt qua năm
thừa gồm: Nhơn thừa, Thiên thừa, Thanh Văn thừa, Duyên giác thừa, Bồ tát
thừa. Thanh văn, Duyên giác, Bồ tát còn kể trong giai đoạn hiểm nguy,
vì nếu không nhờ sức Phật gia bị, tất bị u trệ, khó nỗi tiến lên Phật
quả. Nhưng đây là luận rộng thêm đó thôi, thật ra đường hiểm năm trăm do
tuần chỉ cho Ngũ thú thì thiết cận hơn.


Tiếp tục theo lời dụ, Bảo
sở chỉ cho Phật quả Vô thượng đẳng giác. Cách ba trăm do tuần, chỉ cho
sự vượt khỏi Tam giới. Hóa thành chỉ cho quả vị giải thoát phiền hoặc ba
cõi của hàng Nhị thừa Thanh văn, Duyên giác. Tổng kết đại ý, đức Thế
Tôn muốn nói trong giáo pháp của Ngài, chỉ duy một Phật thừa, không có
sự chia riêng hai thừa như Tiểu thừa và Đại thừa, hoặc ba thừa nhưThanh
văn, Duyên giác, Bố tát thừa. Những thừa trên đều toàn giả lập, quả vị
Thanh văn, Duyên giác, chỉ là Hóa thành huyễn tạm mà thôi.


Đối với pháp Tịnh độ, có người không hiểu rõ môn này, lầm cho Cực lạc là Hóa thành, chẳng phải Bảo sở. Thật ra Hóa thành cùng Bảo sở là cảnh giới tu chứng của tự tâm, không cuộc hạn nơi quốc độ. Xin
nói rõ lại, Hóa thành là cảnh giới Thanh văn, Duyên giác; Bảo sở là
cảnh giới Phật. Môn niệm Phật đưa chúng sanh về Cực lạc, để mau tiến lên
cảnh giới Phật, chứng thành Phật quả. Đó là đường lối thẳng tắt tiến về
Bảo sở; chớ đâu phải trụ nơi Hóa thành. Đúng ra Ta bà và Cực lạc đều là
huyễn cảnh, nhưng Ta bà có vô lượng khổ nạn chướng duyên. Cực lạc đủ vô
lượng duyên lành tiến đạo. Bởi thế chư Phật đều khuyên nên cầu vãng
sanh để dễ tiến tu, không còn thuộc giới phàm phu đầy đủ nghiệp lực mà
cho Cực lạc là Hóa thành, cam ở cảnh Ta bà vô lượng chướng duyên hiểm nạn, rất khó được giải thoát, đó là Bảo sở đấy ư? Thật là lầm lạc và đáng buồn cười lắm vậy!


Câu "Lối hiểm đều san
bằng" hàm ý nghĩa: Khi công phu niệm Phật thuần thục, từ cõi Phàm thánh
đồng cư nơi Cực lạc, thì đã thoát khỏi sự luân hồi trong đường hiểm Ngũ
thú thuộc Tam giới, lại thường được gần gũi Phật cùng chư Bồ tát, không
còn bị chướng ngại và bị thối chuyển trên đường Vô thượng Bồ đề. Tóm lại
một câu niệm Phật có công năng mầu nhiệm san bằng tất cả hiểm nạn trên
đường tu, đưa hành giả tiến mau bề Bảo sở, nên Triệt Ngộ thiền sư mới tỏ
bày khen ngợi!


Hán 63:


Nhứt cú Di Đà


Như thủy thanh châu


Phân vân tạp niệm


Bất đoạn tự vô.


Việt 63:


Một câu A Di Đà


Như ngọc lắng trong nước


Ngàn muôn tạp niệm rối


Chẳng dứt tự thành không.
Lược giải:



Hạt châu Thủy thanh có
công năng lóng nước đục thành trong. Câu niệm Phật cũng thế, không luận
vọng niệm nhiều ít, hành giả cứ chuyên chú giữ chắc sáu chữ hồng danh
lâu ngày, tạp niệm tự nhiên tan mất. Điểm đáng lưu ý trong đây là không
nên khởi tâm dứt trừ vọng niệm. Vì vọng niệm vốn như huyễn, cố tình muốn
dẹp, nó lại càng tăng. Một nhà hiền triết đã nói kinh nghiệm này qua
câu: "Càng muốn đè nén, chính là cố tâm làm cho nó thêm phát khởi" (Tương dục án chi, tất cố hưng chi).


Khi xưa có một Tú tài đến
phỏng đạo nơi bậc cao đức, vị Thiền sư này hỏi: Cư sĩ tên họ chi?". Tú
tài đáp: "Thưa, đệ tử nhủ danh Trương Chuyết". Chữ Chuyết có nghĩa là
vụng về. Thiền sư nghe xong bảo: Với đạo khéo còn chẳng có, huống chi
đến vụng!". Tú tài nghe qua liền ngộ vào Bất nhị pháp môn, làm kệ trình
lên rằng:
Ánh linh lặng chiếu khắp hằng sa

Phàm thánh nguyên lai bản tánh ta

Một niệm chẳng sanh toàn thể hiện

Sáu căn vừa động bị mây lòa

Dứt trừ phiền não càng thêm bịnh

Tìm tới chân như cũng vẫn tà

Tùy thuận các duyên không trở ngại

Niết bàn sanh tử tợ không hoa.



Theo ý hai câu luận bài
kệ trên, phiền não vốn là không là huyễn, cứ mặc nhiên giữ chánh niệm,
nó sẽ tự tiêu tan. Nếu khởi ý dứt trừ, thì phiền vọng lại hóa thành có.
Chân như là thể tánh tự nhiên, biết lặng lẽ dung hợp với tự nhiên, tánh
chân như sẽ hiển lộ. Nếu khởi tâm tìm tòi xu hướng, tức có niệm phân
biệt, trái với thể bản nhiên, đó chính là tà vọng. Để bổ túc ý trên, xin
ghi thêm lời của Đàm Hư đại sư, một bậc cao Tăng cận đại thuộc giáo
phái Thiên Thai bên Trung Quốc.
Đây Phật Tổ quê hương

Xứ xứ hiện phong quang

Nước non miền đất rộng

Ưng tự có biên cương

Động vật tùy sanh trưởng

Thực vật tự phô trương

Nắng mưa tùy đổi tiết

Tháng năm tự đoản trường

Vinh hư muôn tượng hiện

Là tự thể chân thường

Nếu cố ý cầu toàn

Trở lại bị tổn thương!



Hán 64:


Nhứt cú Di Đà


Đốn nhập thử môn


Kim xí phích hải


Trực thủ long thôn.


Việt 64:


Một câu A Di Đà


Ngộ vào đủ công năng


Kim xí rẽ nước biển


Bắt thẳng lấy rồng ăn.
Lược giải:



Trong kinh Khởi Thế Nhân Bản có đoạn nói:


"Đại bàng kim xí điểu là
giống chim ăn thịt loài rồng. Khi muốn thọ thực, chim này tùy theo khả
năng của loại thai, noãn, thấp, hóa, dùng cánh quạt nước biển sâu nhiều
ngàn do tuần, bắt lấy các loài rồng thuộc thai, noãn, thấp, hóa mà ăn
thịt. Kim xí là loại chim cao nhứt trong hàng phi cầm, có sức thần thông
biến hóa. Rồng là sanh vật tối linh trong biển cả, cũng có nhiều uy lực
thần thông".


Trên đây ví hiệu năng môn
Niệm Phật như thần thông của Kim xí điểu. Các công đức mà môn này thu
được như thủ đắc loài rồng là sinh vật tối linh. Kinh Hoa Nghiêm có nói
đến môn tam muội gọi là Vô Biên Hải Tạng Môn. Liên Trì đại sư đã so sánh
bảo: "Niệm Phật tam muội cũng thế, ngộ vào môn này tức sẽ đắc vô lượng Vô Biên Hải Tạng Môn, sẽ thủ đắc vô lượng tam muội". Vì thế Tổ Triệt Ngộ mới trình thuật lại ý nghĩa ấy qua bài kệ trên.


Hán 65:


Nhứt cú Di Đà


Trần duyên tự đoạn


Sư tử du hành


Dã can kinh tán!


Việt 65:


Một câu A Di Đà


Sạch trần duyên phiền não


Như sư tử dạo chơi


Kinh rã bầy chồn cáo!
Lược giải:



Chúng sanh từ vô thỉ kiếp
đến nay, vì mê chân tánh khởi tham sân si, đắm sâu trong vũng bùn lầy
duyên phiền não, kết thành sức nghiệp tự ràng buộc lấy mình. Một hiền
giả đã than: "Tâm đắm nhiễm của con người như vực sâu không đáy, như
biển rộng mênh mông. Đem dâng hết sắc đẹp trong thiên hạ cũng không vừa
đủ lòng dục. Hiến khắp hết tiền của trong thiên hạ cũng không vừa đủ
lòng tham!". Bởi thế tuy gặp thắng duyên bước lên đường tu, nhưng
nghiệp tham sân si trong muôn kiếp không dễ gì trừ dứt. Nhưng nếu hành
giả chí tâm giữ một câu Phật hiệu, dù chẳng khởi niệm dứt trừ nghiệp
hoặc, trần duyên phiền não cũng sẽ tự tiêu trừ.


Tại sao thế? Bởi phiền
não là vọng niệm hư huyễn, Phật hiệu là chánh niệm chân thật. Vọng niệm
như chồn cáo, chánh niệm như sư tử. Chánh niệm khởi lên, vọng niệm tự
diệt, như sư tử ra khỏi hang, các loài chồn cáo đều kinh hãi tan rã bỏ
chạy. Vọng niệm như nhà tối muôn năm, chánh niệm như ngọn đèn to sáng,
diệt ngay tất cả sự tăm tối. Cho nên nếu nhiếp tâm nơi chánh niệm, tất
vọng niệm tự trừ. Ngoài điều ấy ra, sáu chữ hồng danh là kết tinh công
đức phước huệ của Phật A Di Đà đã tu từ vô lượng A tăng kỳ kiếp. Cho
nên, Phật hiệu có công năng diệt nghiệp rất mau chóng.


Trong Trí Độ Luận, Long Thọ Bồ tát đã khai thị: “Môn
Niệm Phật tam muội hay dứt trừ tất cả phiền não nghiệp chướng đời này
cùng đời trước. Các tam muội khác, có môn trừ được nghiệp dâm, mà không
thể trừ nghiệp sân. Có môn trừ được nghiệp sân, si mà không thể trừ
nghiệp tham, dâm. Có môn trừ được tham, sân, si, nhưng chẳng thể trừ
những tội nghiệp đời trước. Niệm Phật tam muội có thể trừ sạch nghiệp
tham, sân, si, cùng tất cả trần duyên phiền não và tội chướng đời trước.


Lại nữa, Niệm Phật tam
muội hay sanh trí huệ phước đức rộng lớn, có thể độ chúng sanh. Chư Bồ
tát nếu muốn độ sanh mà tu các môn tam muội khác, tất kết quả rất chậm
kém. Bởi các môn tam muội khác, phước đức không bằng Niệm Phật tam muội.
Tai sao thế? Vì Phật là đấng Pháp Vương, phước huệ đều viên mãn, nên vô
lượng phước đức trí huệ của hành giả, tất phải từ nơi Phật mà tăng
trưởng và thành tựu mau chóng.


Lại nữa, do vì niệm Phật luôn, tâm không rời Phật, nên hành giả thường được gặp chư Phật...”.


Những lời khuyên dạy trên, chứng tỏ niệm Phật hay trừ sạch trần duyên phiền não.


Hán 66:


Nhứt cú Di Đà


Khiên trực niệm quá


Nhứt đạp đáo để


Hương tượng độ hà.


Việt 66:


Một câu A Di Đà


Thẳng chắc niệm nơi lòng


Một phen đạp tận đáy


Như hương tượng qua sông.
Lược giải:



Trong kinh, đức Phật có thí dụ một đoạn như sau:


"Do chỗ bị động, nên bầy
dã thú tìm đoạn sông cạn để lội sang khu rừng khác. Khi vượt sông, các
loài thú nhỏ như chồn thỏ chỉ bơi khơi khơi trên mặt nước. Những thứ bậc
trung như hươu nai lúc lội sang, chân đạp được nửa chừng mực nước. Còn
loài voi cao lớn là hương tượng, thì chân bước đạp tận đáy để vượt qua
sông. Chúng sanh tu theo ba thừa của ta hóa đạo cũng lại như thế, tùy
theo căn cơ của mình mà vượt biển sanh tử sang đến bờ Niết bàn. Hành giả
tu theo pháp Tiểu thừa như loài thú nhỏ. Tu theo pháp Trung thừa như
loài bậc trung. Tu theo pháp Đại thừa như loài thú cao lớn là hương
tượng đạp tận đáy sông, nghĩa là đạp thấu suốt chiều sâu của lý tánh mà vượt qua biển luân hồi sống chết...".


Dẫn thí dụ trên để so
sánh, Tổ Triệt Ngộ cho môn Niệm Phật là pháp Đại thừa. Nếu hành giả trì
câu hồng danh một cách thẳng chắc, dứt tất cả phiền não, không còn phân
biệt năng sở trong ngoài, tức sẽ khế hợp với lý tánh, đi sâu vào Thật
Tướng Niệm Phật. Kẻ ấy như con hương tượng chân đạp tận đáy, vượt sông
một cách vững vàng chắc chắn.


Hán 67:


Nhứt cú di Đà


Vô tướng tâm Phật


Quốc độ trang nghiêm


Cảnh phi ngoại vật.


Việt 67:


Một câu A Di Đà


Cảnh Vô tướng tâm Phật


Cõi nước đẹp trang nghiêm


Không phải là ngoại vật.
Lược giải:



Hành giả tu Tịnh độ do
chuyên trì câu hồng danh, lâu ngày nghiệp chướng tiêu trừ, sẽ chứng vào
Niệm Phật tam muội. Đây là cảnh Vô tướng tâm Phật. Vô tướng không phải
trống rỗng chẳng hàm tướng trạng chi, mà chính vì các tướng sanh diệt
như huyễn không có tự thể chắc thật, nên gọi là Vô. Tâm Kinh nói: "Huyễn sắc tức chân không, chân không tức huyễn sắc", chính là ý này. Tâm Phật có nghĩa: Tâm tức Phật, Phật tức Tâm, chân tâm là Phật cảnh, Phật cảnh là chân tâm.


Thế thì cảnh chánh báo y
báo trang nghiêm ở cõi Cực lạc, cùng tất cả quốc độ khắp mười phương,
đều chính là cảnh giới của chân tâm, của tâm mình, không phải vật chi
ngoài khác. Cho nên những kẻ bảo: "Niệm A Di Đà, nguyện sang Cực lạc, là tìm cầu bên ngoài, chẳng hướng về tự tâm", đó là quan niệm sai lầm, chưa hiểu rõ chân tâm, cũng như pháp môn Tịnh độ.


Hán 68:


Nhứt cú Di Đà


Vô vi đại Pháp


Nhựt dụng đơn đề


Kiếm ly bảo hạp.


Việt 68:


Một câu A Di Đà


Pháp vô vi đại bảo


Hằng ngày một niệm chuyên


Gươm linh rời hộp báu.
Lược giải:



Trong danh từ Vô vi, chữ
Vi có nghĩa: khởi làm hay tác động. Vì các tướng động chuyển trong mười
phương thế giới đều sanh diệt như mộng huyễn, như bọt bóng, không có
thật thể, nên gọi Vô vi. Đừng lầm hiểu Vô vi là rỗng không, chẳng có
tướng trạng hay tác động chi cả mà sai lạc. Cho nên trong kinh nói: "Bồ
tát tuy thị hiện vô biên quyến thuộc, mà tâm hằng không quyến thuộc.
Tuy thật hành sáu độ cùng tất cả việc lành, mà không thấy mình hay làm
và có các pháp để tu. Tuy độ vộ lượng chúng sanh, mà không thấy mình là
người hóa độ và những chúng sanh được độ". Đó là hạnh Vô vi. Hạnh Vô vi như thế mới gọi là đại pháp lớn rộng và quý báu.


Nơi đây Triệt Ngộ đại sư dạy: "Người tu Tịnh
độ khi niệm Phật không thấy mình là kẻ hay niệm, Phật là vị được niệm,
câu hồng danh là pháp tu niệm; dứt tất cả phiền não vọng tưởng, trong
quên thân tâm, ngoài tan ngoại cảnh. Hằng ngày đề khởi chuyên niệm như
thế, sử dụng câu hồng danh như bậc kiếm sĩ rút gươm thiêng sắc bén ra
khỏi vỏ hộp báu, vật chi xúc phạm dến đều bị chém đứt tan. Hành trì như
thế tất sẽ chứng vào pháp giới Vô vi rộng lớn, nhập Không Huệ đà ra ni
vậy".


Hán 69:


Nhứt cú Di Đà


Vô lậu chân Tăng


Tuyết sơn dược thọ


Hiểm đạo minh đăng.


Việt 69:


Một câu A Di Đà


Thành vô lậu chân Tăng


Cây thuốc nơi non Tuyết


Đường hiểm ngọn minh đăng.
Lược giải:



Kinh nói: "Trong dãy
Tuyết sơn có cây thuốc tên là Dược Vương. Người đau bịnh ôm thân cây
liền lành mạnh. Nếu uống được chút ít chất nhựa cây thì trọn đời không
bịnh". Lại ở Tuyết sơn có nhiều thứ thuốc quý
lạ. Theo kinh Hiền Ngu, khi xưa đức Thế Tôn đã dùng gió thổi đưa chất
thuốc tiên nơi non Tuyết vào mắt của năm trăm người mù, khiến cho họ đều
được sáng tỏ. Trong quyển Lục Đạo Luân Hồi Tập có dẫn sự việc một người
đi ngang qua núi Tuyết, nhân đói ăn thứ dược thảo lạ, bỗng nói và hiểu
được sáu môn thổ ngữ của dân chúng và các xứ quanh vùng. Chẳng riêng gì
núi Tuyết, mà ở các danh sơn khác cũng có nhiều thứ thuốc tiên. Một độ,
bút giả đọc quyển Nam Nhạc Kỳ, thấy nói một đạo sĩ vào núi này hái thuốc,
chợt thấy một bàn tay trắng đẹp sáng mịn mọc ra từ vách đá. Biết đó là
thứ tiên dược, đạo sĩ liền cắt lấy để vào giỏ. Đi một đoạn, ông ta bỗng
nghĩ: "Loại thuốc tiên này biến hóa, nếu không ăn liền nó sẽ ẩn mất!".
Quả nhiên khi xem lại thì bàn tay ấy đã không còn.


Trong đây, Tổ Triệt Ngộ
so sánh sáu chữ hồng danh như thuốc tiên ở Tuyết sơn, như ngọn đèn sáng
nơi khoảng đường tối tăm nguy hiểm. Thuốc tiên ngoài công năng trị lành
các bịnh, còn có thể khiến cho người đổi xác phàm phu thăng thành tiên
thánh. Ngọn đèn sáng nơi đường hiểm, ngoài công dụng soi tỏ để hành
khách khỏi lạc lối, còn có thể khiến cho họ khỏi sa hầm sụp hố, tránh
những tai nạn chết người. Câu Phật hiệu lại cao siêu hơn, có thể khiến
cho hành giả trở thành bậc chân Tăng vô lậu, thoát vòng luân hồi, chứng
ngôi Vô thượng Đẳng giác. Chữ "Lậu" có nghĩa: sa lọt, là biệt danh của
nghiệp vào vòng sống chết luân hồi trong ba cõi. Vô lậu chỉ cho thể tánh
sáng suốt, dứt hết phiền não, không hệ lụy vào nẻo luân hồi. chứng được
thể tánh này mới gọi là bậc chân Tăng. Mà muốn chóng thành bậc Vô lậu
chân tăng tất phải niệm Phật.


Hán 70:


Nhứt cú Di Đà


Mãn Bàn na độ


Liệt phá xan nang


Hân phiên bảo tụ.


Việt 70:


Một câu A Di Đà


Đầy đủ Bố thí độ


Phá toang túi sẻn tham


Tuôn cho đống châu báu.
Lược giải:



Chúng sanh sở dĩ không bố
thí được để tạo duyên phước, là vì còn nghiệp bỏn sẻn tham lam. Khi
chuyên niệm Phật, nghiệp ấy sẽ tiêu trừ, hành nhơn được tròn đầy hạnh
thí xả, cả bên trong lẫn bên ngoài. Bên ngoài là thí xả mọi thứ tiền bạc
của cải, lần lượt cho đến đầu, mắt, tay, chân, như đức Thích Tôn khi
còn tu Bồ tát hạnh. Bố thí như thế mới tròn đủ Đàn ba la mật.


Hán 71:


Nhứt cú Di Đà


Mãn thi la độ


Độ nhiếp lục căn


Viên tịnh Tam tụ.


Việt 71:


Một câu A Di Đà


Đầy đủ Trì giới độ


Nhiếp hết cả sáu căn


Tròn sạch đủ Tam tụ.
Lược giải:



Cổ đức bảo: "Phật chế tất cả giới để trị tất cả tâm. Nếu không tất cả tâm, cần chi tất cả giới?".
Qua lời trên, giới luật chỉ là phương tiện để ngăn trừ nghiệp hạnh xấu
ác của chúng sanh. Mà sở dĩ có nghiệp hạnh xấu ác là do còn tâm phiền
não nhiễm ô. Nếu nhiếp cả sáu căn chuyên trì Phật hiệu, thì nghiệp
chướng bên trong sẽ lần lần tiêu tan, hạnh xấu ác bên ngoài lần lần được
dứt. Và hành giả cũng sẽ lần lần được trong sạch thân tâm, tròn đầy cả
Tam tụ tịnh giới. Tam tụ tịnh giới là: Nhiếp luật nghi giới, Nhiếp thiện
pháp giới và Nhiêu ích hữu tình giới. Nhiếp luật nghi giới có công năng
đưa người tu vào khuôn mẫu luật hạnh, trừ những điều lỗi lầm tội ác của
ba nghiệp thân, khẩu, ý. Nhiếp thiện pháp giới khuyến tấn hành giả làm
tất cả điều lành. Nhiêu ích hữu tình giới khiến cho người con Phật được
tròn đủ hạnh nguyện cứu độ chúng sanh. Đủ ba tụ trên, thì ba la mật mới được viên mãn. Môn niệm Phật là nhân nhiệm mầu để mau thành tựu Giới độ ấy.


Hán 72:


Nhứt cú Di Đà


Mãn Sằn đề độ


Nhị ngã tướng không


Vô sanh nhẫn ngộ.


Việt 72:


Một câu A Di Đà


Đầy đủ nhẫn nhục độ


Tướng Nhị ngã không còn


Pháp Vô sanh được ngộ.
Lược giải:



Sở dĩ hạnh Nhẫn nhục khó
được thành tựu, vì chúng sanh còn có tướng Nhị ngã. Nhị ngã tướng là
Nhơn ngã tướng và Pháp ngã tướng, tức mối chấp có Ta và Pháp. Nếu chuyên
niệm Phật, nghiệp chướng mau tiêu trừ, lần lần hành giả sẽ được tâm
không, thấy Ta, Người và Pháp đều như huyễn, chẳng thật có. Khi ấy đâu
còn chấp có người cùng pháp là nguyên nhân gây nên sự bức não, và ta là
kẻ hay nhẫn, bởi hành giả đã thoát khỏi
ranh giới của Ngã, Pháp; chân tâm dung hợp khắp mọi nơi. Chừng ấy đương
nhơn sẽ chứng ngộ vào Vô sanh pháp nhẫn, tròn đầy Sằn đề ba la mật.


Hán 73:


Nhứt cú Di Đà


Mãn Tỳ lê độ


Bất nhiễm tiêm trần


Trực đạp huyền lộ.


Việt 73:


Một câu A Di Đà


Đầy đủ tinh tấn độ


Lòng không nhiễm mảy trần


Bước thẳng lên huyền lộ.
Lược giải:



Khi tu hành mà còn thấy
mình có tinh tấn, tức chưa đạt đến mức cứu cánh của tinh tấn, vì còn
chấp ngã và pháp. Muốn tròn đầy Tỳ lê da ba la mật, phải thoát ly quan
niệm đó, tuy hằng tinh tấn không gián đoạn mà chẳng thấy mình có tinh
tấn. Hai vị đại sĩ đã đạt đến cảnh giới này, nên được tôn hiệu là Thường
Tinh tấn và Bất Hưu Tức Bồ tát.


Khi hành giả niệm Phật
đến mức tâm trong sạch rỗng rang, không còn nhiễm một mảy trần, tức đã
đặt bước lên con đường huyền vi, vào cảnh giới cứu cánh của Tinh tấn độ
vậy.


Hán 74:


Nhứt cú Di Đà


Mãn thiền na độ


Hiện chư oai nghi


Tang thậm khô thọ?


Việt 74:


Một câu A Di Đà


Đầy đủ thiền độ lý


Hiện trong các oai nghi


Cây khô có gì quý?
Lược giải:



Liên trì đại sư đã bảo: "Niệm Phật và tham thiền chỉ là một, không khác nhau!".
Tại sao thế? Bởi Thiền na có nghĩa: Tĩnh lự. "Tĩnh" thuộc về Định, về
Chỉ, về Tịch, thể hiện công đức vắng lặng. "Lự" thuộc về Huệ, về Quán,
về Chiếu, thể hiện công đức sáng soi. Khi hành giả niệm Phật đến mức dứt
bặt muôn duyên, tâm yên lặng sáng suốt, thể hiện công năng tịch chiếu,
trong ấy đã bao gồm thiền định rồi. Đó cũng gọi thật hành. Thiền na ba
la mật, nghĩa là đương nhơn đã tiến bước vào cảnh giới chân thật của
thiền định.


Thuở xưa đã có bà lão cất
ngôi tịnh thất cho một nhà sư ở để tham thiền, thường cung cấp cho bốn
sự cúng dường đầy đủ. Sau hai mươi năm, muốn thử xem trình độ sự tu hành
đã đến mức nào, bà lão dặn cô con gái lúc đem cơm nước đến dâng, hãy
thình lình ôm lấy vị sư và hỏi: "Hiện thời tâm của thầy ra sao?". Cô gái thật hành y như lời mẹ dặn, được nhà sư đáp: "Tâm của tôi lúc này như cây khô nương gộp đá lạnh trong ba tháng mùa đông, không một chút hơi nóng động nào cả!". (Khô mộc ỷ hàn nham. Tam đông vô noản khí). Bà lão nghe cô gái thuật lại lời ấy liền than: "Uổng công ta khó nhọc trong hai mươi năm, kết cuộc chỉ cúng dường cho một kẻ phàm phu!". Rồi đốt thất, đuổi nhà sư đi.


Trong bài kệ trên ý Tổ sư
muốn nói: "Lúc tu Tịnh độ đến mức tâm yên lặng sáng suốt, thì dù khi
hiện các oai nghi: đi, đứng, nằm, ngồi, ăn cơm, mặc áo, niệm Phật, tụng
kinh; trong ấy đã đầy đủ Thiền tịnh độ. Như thế còn hơn hạng khô thiền bám chặt lấy cảnh giới thiên không, như cây chết khô chẳng có chi là siêu xuất cả!".


Hán 75:


Nhứt cú Di Đà


Mãn Bát nhã độ


Cảnh tịch tâm không


Vân khai nguyệt lộ.


Việt 75:


Một câu A Di Đà


Đầy đủ Bát nhã độ


Cảnh thanh vắng lòng không


Mây tan vầng nguyệt lộ.
Lược giải:



Ấn Quang pháp sư nói: "Với câu niệm Phật, nếu có một phần kính thành, thì tiêu một phần tội nghiệp, sanh một phần phước huệ".
Được mười phần kính thành, sẽ tiêu mười phần tội nghiệp, sanh mười phần
phước huệ. Cho nên khi niệm Phật, hành giả sẽ tùy tâm mà được tiêu trừ
nghiệp chướng, phát huy trí huệ của công đức Bát nhã. Hành trì lâu ngày,
người ấy sẽ tiến đến mức tâm cảnh rỗng không sáng lặng, và sẽ lần lần
đầy đủ Bát nhã độ. Hiện tượng ấy ví như mây tan hiện ra vầng trăng trong
sáng chiếu rạng khắp nơi, cảnh và ánh trăng đều lặng lẽ trong trạng
thái dung hàm không còn phân biệt.


Hán 76:


Nhứt cú Di Đà


Tưởng tịch tư chuyên


Vị ly Nhẫn độ


Dĩ tọa bảo liên.


Việt 76:


Một câu A Di Đà


Tâm lặng tưởng nhớ chuyên


Tuy chưa lìa Nhẫn độ


Đã ngồi tọa bảo liên.
Lược giải:



Bài kệ trên, hai câu
trước ý nghĩa đã rõ ràng, duy hai câu sau, riêng một số độc giả chưa
khỏi có điều nghi vấn. Theo Ấn Quang pháp sư, tác dụng nghiệp thức của
chúng sanh không thể nghĩ bàn! Có người tuy còn ở Ta bà, mà một phần
thần thức đã hiện thân ngồi nơi hoa sen cõi Tịnh độ. Có người đang còn
sống mà nghiệp thức đã hiện thân thọ tội nơi địa ngục dưới Âm ty. Chuyện
Cửu Pháp Hoa và Kinh Dương phu nhơn trong tịnh Độ Thánh Hiền Lục, thân
chơi Cực lạc, thấy trước
Dương Kiệt, Từ đạo cô, Tôn Trung, đã ngồi nơi hoa sen, là điều chứng
minh cho hai câu: "Tuy chưa lìa Nhẫn độ. Đã ngồi tọa bảo liên" vậy. Nhẫn
độ chính là cõi Ta bà, vì Ta bà có nghĩa "Kham Nhẫn". Chúng sanh ở cõi này phải có sức nhẫn nại mới chịu đựng nổi với những cảnh chướng ác xung quanh.


Hán 77:


Nhứt cú Di Đà


Nhứt đóa bảo liên


Duy tâm chi diệu


Pháp chỉ như nhiên.


Việt 77:


Một câu A Di Đà


Là một đóa bảo liên


Lý duy tâm mầu nhiệm


Pháp hợp lẽ thiên nhiên.
Lược giải:



Câu hồng danh mà chúng ta đang hành trì, là kết tinh công đức của Phật
A Di Đà đã tu từ vô lượng vô biên kiếp về trước. Cho nên khi chúng sanh
khởi tâm niệm một câu Phật hiệu, theo nhân quả của lý "các pháp do tâm
tạo", trong vô hình tự nhiên có ánh sáng và hoa sen phát hiện, mà mắt
phàm thường không thể nhìn thấy. Tuy nhiên cũng có vài trường hợp do tâm
chí thành nên hoa sen hiện rõ, có thể mục kích được với đôi mắt thường.
Bởi thế hành giả mới chứng biết được lý ấy.


Nhắc tới điều này, bút
giả bỗng nhớ lại chuyện thầy Thiện Lộc, thân phụ Sư cô Diệu Châu, ở ngôi
am sau chùa Vạn Đức tại Thủ Đức, đã thuật lại cho các liên hữu biết. Một đêm nọ vào khoảng tám giờ tối, thầy đang quỳ
chí tâm niệm Phật theo thời khóa đầu hôm, bỗng thấy từ cạnh bàn Phật ở
ngay trước mặt mọc ra một búp hoa sen đỏ to bằng cái tách. Vừa trì niệm
vừa nhìn kỹ từng chi tiết, thầy thấy cuống hoa uốn lượn cong, búp sen
ngửa lên, rồi lần lần theo tiếng Phật hiệu nở to ra bằng đĩa bàn. Độ
mười lăm phút sau, đóa hoa ấy biến mất. Đây là một trong nhiều chuyện
hiện thật, mà chư liên hữu ở khắp mọi nơi đã mục kích và trần thuật lại.


Để nói rộng thêm, câu
niệm Phật chẳng những có công đức hiện ra tướng hoa sen, mà còn hiện đủ
các tướng thuộc chánh báo, y báo ở Cực lạc. Trong các truyện vãng sanh,
có vị trước giờ phút thọ chung, đại chúng bỗng thấy
mặt đất xung quanh bỗng hóa thành ra vàng ròng. Có vị đang nằm bịnh,
tràng phan, lầu các hiện trong tảng băng để gần bên giường. Có vị đang
niệm Phật, thân tướng trang nghiêm của đức A Di Đà hoặc chư Bồ tát hiện
giữa hư không, bay trên ngọn đèn lưu ly. Có vị trong khi trì niệm, chợt
nghe mùi hương lạ bay thơm cùng khắp. Công đức trang nghiêm thanh tịnh
của câu niệm Phật tùy tâm hiển hiện, đại khái là như thế.


Hán 78:


Nhứt cú Di Đà


Nhứt đóa bảo liên


Phàm tình bất tín


Diệt như kỳ nhiên.


Việt 78:


Một câu A Di Đà


Là một đóa bảo liên


Phàm tình không tin tưởng


Cũng là lẽ tất nhiên.
Lược giải:



Như trên đã nói: Do công
đức của câu Phật hiệu, theo lý duy tâm tạo, tự nhiên có hoa sen, ánh
sáng hoặc các tướng đẹp lạ khác phát hiện. Nhưng các điều ấy tiếc thay,
phần đông phàm phu không tin hiểu và công nhận. Sở dĩ như thế, vì sự
thấy biết của họ còn thuộc hạn trong tâm lượng cạn hẹp của phàm tình. Âu
đó cũng là lẽ tất nhiên.


Hán 79:


Nhứt cú Di Đà


Nhứt đóa bảo liên


Quyết định bất tín


Chân cá khả liên


Việt 79:


Một câu A Di Đà


Là một đóa bảo liên


Nếu quyết không tin nhận


Đáng thương thật kém duyên!
Lược giải:



Trong các kinh luận về
Tịnh độ, nhiều nơi Phật và chư Tổ đã nói công đức niệm Phật hay trừ tội
chướng, sanh phước huệ, hiện ra hoa sen, ánh sáng. Từ xưa đến nay các
hành giả tu tịnh nghiệp, lúc thức tỉnh hay trong giấc mơ, đã thấy hiển
hiện điều này, và cũng đã thuật lại rất nhiều. Đó là lý chiêu cảm của
nhân lành quả lành, kẻ chưa tin phải theo lời giải thích và điều minh
chứng mà phát lòng tin. Nếu còn quyết định không tin nhận, thì thật đáng
thương kẻ ấy quá nông cạn, nhiều nghiệp chướng, kém phước duyên, cam
chịu khổ mãi trong vòng luân hồi sáu nẻo.


Hán 80:


Nhứt cú Di Đà


Nhứt đóa bảo liên


Trực nhiêu bất tín


Dĩ nhiễm thức điền.


Việt 80:


Một câu A Di Đà


Là một đóa bảo liên


Dù cho không tin tưởng


Cũng đã nhiễm thức điền.
Lược giải:



Tiếp theo ý trên, dù cho
những kẻ chưa hiểu biết, hoặc đã nghe giải thích và chứng minh rõ ràng
về công đức niệm Phật mà còn cố chấp không tin nhận thì câu Phật hiệu
cũng đã ghi vào ruộng Tàng thức của kẻ ấy rồi! Khi hạt giống câu hồng
danh đã nhiễm vào Hàm tàng thức, ngày kia trong một hoàn cảnh nào đó nó
sẽ phát hiện. Và nhân đó đương nhơn sẽ được độ thoát, bất quá phải chịu
khổ luân chuyển trong thời kiếp lâu xa mà thôi. Về điểm này, một bậc tôn
đức đã bảo: "Khen chê cũng nhờ độ thoát. Tin nghi đều đến Liên bang". (Tán báng câu mông giải thoát. Nghi tín cộng nhập Liên bang).


Thuở Phật còn tại thế, có
ông lão đúng trăm tuổi mới đến chư Tăng xin xuất gia. Các hàng Trưởng
lão từ ngài Ca Diếp, Xá Lợi Phất, đến chư Đại đức khác đều không thâu
nhận, vì các vị nhận định xét thấy ông không có căn lành. Khi đức Thế
Tôn đi khất thực trở về thấy ông lão khóc, Ngài quán biết liền chấp
thuận cho xuất gia. Chư Tỳ kheo hỏi duyên cớ, Phật đáp: "Đạo nhãn bậc A
la hán của các ông chỉ thấy biết sự việc trong vòng tám muôn bốn ngàn
kiếp về trước và về sau mà thôi. Nhưng trước khoảng thời gian đó lâu xa,
ông lão này là kẻ tiều phu đi đốn củi, bị cọp rượt, sợ hãi leo lên cây
phát thanh niệm một câu "Nam mô Phật". Do chủng tử nhân lành đó, ngày
nay ông mới gặp ta hóa độ và sẽ được giải thoát". Ông lão là Phước Tăng
tỳ kheo, Phật giao cho ngài Mục Kiền Liên thâu làm đệ tử, không bao lâu
chứng được quả A la hán.


Tóm lại, ảnh hưởng của
câu Phật hiệu rất nhiệm mầu sâu rộng, chẳng những kẻ nghe danh hiệu Phật
sanh lòng vui mừng, tin nhận, khen ngợi và thật hành đều được giải
thoát, mà người nghi ngờ kinh báng nhái giọng niệm theo để chê bai, khi
thọ ác báo rồi cũng nhờ chủng tử công đức ấy gây nhân duyên đắc độ về
sau. Cho nên bài kệ: "Thà ở cõi Địa ngục. Được nghe hồng danh Phật.
Không mong sanh Thiên giới. Chẳng biết hiệu Như Lai", như trong kinh nói
rất là xác đáng.


Hán 81:


Nhứt cú Di Đà


Hoằng thông cảm đọa


Nhập Đại bi thất


Tọa pháp không tòa.


Việt 81:


Một câu A Di Đà


Sốt sắng gắng hoằng thông


Nguyện vào Đại bi thất


Ngồi yên tòa Pháp không.
Lược giải:



Trong kinh Pháp Hoa, đức Thế Tôn đã từng khuyên các học nhơn: "Nếu
muốn kham sống trong cõi đời ngũ trược để độ mình cùng độ sanh, thì
phải mặc áo giáp Nhẫn nhục, vào nhà Đại Bi, và ngồi tòa Pháp không".


Tại sao thế? Bởi nơi cõi
Ta bà những nghiệp tham, sân, si, khinh mạn, nghi ngờ cùng ác kiến của
chúng sanh tất mạnh mẽ lẫy lừng. Các phiền nghiệp ấy ví như những mũi
tên lửa, dễ làm tổn não người, nếu không mặc áo giáp Nhẫn nhục nhu hòa,
tất khó thể chịu đựng nổi. Song như thế cũng chưa đủ, vì nếu nhẫn nhục
mà không có lòng đại bi thương xót tha thứ sự mê lầm tội lỗi của chúng
sanh, thì chẳng thể hoằng pháp độ người. Cho nên hành giả phải nối gót
Như Lai vào nhà đại Từ bi của Phật. Tuy nhiên, như thế vẫn chưa được
trọn vẹn. Bởi dù có tâm Từ bi, Nhẫn nhục, nhưng nếu chưa thấu suốt tất
cả pháp đều không, mà vào nơi Vô sở trụ như kinh Kim Cang đã chỉ dạy,
tức nhiên tướng Nhơn ngã chấp và Pháp ngã chấp hãy còn. Đã còn tác tướng
ấy thì dù có Nhẫn nhục cũng chưa dứt hết gốc giận hờn, dù có niệm Từ bi
cũng chưa tuyệt lòng ái luyến. Cho nên hành giả lại phải cần an trụ nơi
tòa Nhứt thiết pháp không. Đạo lý này rất uyên thâm, như diễn rộng ra
sáu trăm quyển Đại Bát Nhã cũng nói chưa cùng tận. Song nếu tóm tắt lại,
có thể gồm trong một lời kệ của kinh Hoa Nhgiêm: "Vô trước vô y trí huệ
lực", nghĩa là sức trí huệ không nương tựa dính mắc vào đâu.


Đại ý bài kệ trên, ngài
Triệt Ngộ muốn nói: "Chư Như Lai từ trong nhân hạnh cho đến khi đắc quả,
vì bi nguyện độ sanh nên đã mặc áo giáp Nhu hòa nhẫn nhục, vào nhà đại
Từ bi, ngồi tòa Nhứt thiết pháp không mà tu học cùng nói ra pháp môn
niệm Phật này". Các hành giả muốn độ mình một cách chắc chắn và rộng độ
chúng sanh, cần phải siêng năng noi theo gương ấy.


Hán 82:


Nhứt cú Di Đà


Vô tận bảo tạng


Bát tự đả khai


Phổ đồng cúng dường.


Việt 82:


Một Câu A Di Đà


Là kho báu vô tận


Tám chữ mở toan ra


Khắp cho không tiếc lẫn.
Lược giải:



Tám chữ trên đây, là "Đại
từ đại bi A Di Đà Phật". Trong Tịnh Độ Thánh Hiền Lục có thuật chuyện
một hành giả niệm Phật, khi lâm chung thấy tám chữ ấy hiện ra giữa hư
không to lớn, sắc như vàng ròng. Tám chữ ấy hàm ý tiêu biểu cho bốn mươi
tám bi nguyện độ sanh rộng lớn của đức A Di Đà Thế Tôn. Song về sự trì
niệm, thì yếu ước lại chỉ có sáu chữ "Nam mô A Di Đà Phật". Sao gọi là
tám chữ, hay sáu chữ mở kho báu vô tận?


Theo Hiển Giáo, sáu chữ ấy tiêu biểu cho sự nương về kho Vô lượng thọ mạng, Vô lượng quang minh, Vô lượng công đức.


Theo Mật giáo, về quyển
Thánh Tài Tập, sáu chữ đó là chủng tử của năm đức Phật. Hai chữ Nam Mô
có nghĩa là quy mạng. Mạng là Thọ thường trú, tức chỉ cho đức Tỳ Lô Giá
Na Như lai. Còn bốn chữ kia, theo thứ tự là chủng tử của năm đức Phật:
A Súc Bệ, Bảo Sanh, A Di Đà, và Bất Không Thành Tựu. Cho nên sáu chữ
hồng danh là kho bí mật, gồm thâu tất cả chánh báo, y báo khắp mười
phương.


Theo Tâm giáo, sáu chữ
này là kho chân tâm, gồm nhiếp tất cả nhân quả, tánh tướng, phước huệ,
sự lý. Vì thế nên gọi: "Một câu A Di Đà, là kho báu vô tận".


Về điểm dùng tám chữ hay
yếu ước lại sáu chữ, để mở kho báu vô tận, cổ nhơn đã có câu: "Lục tự đã
khai vô tận tạng. Thâu lai phóng khứ chỉ như nhiên". Hai câu này có ý
nghĩa: (Niệm sáu chữ hồng danh có thể mở toang kho báu vô tận như trên
đã nói. Và khi đã thể nhập vào kho chân tâm, thì niệm tức là vô niệm, vô
niệm tức là niệm, buông ra thâu vào đều ở trong trạng thái như như).


Chư Phật Thế Tôn, chư Bồ
tát, chư Tổ, vì lòng bi nguyện, đã đem tám chữ hay sáu chữ nầy mà phổ
thí cúng dường khắp tất cả loài hữu tình, để cho chúng sanh mở được cửa
và thọ dụng kho báu vô tận ấy.


Hán 83:


Nhứt cú Di Đà


Đoạn chư phiền não


Toàn Phật toàn tâm


Nhứt liễu bá liễu.


Việt 83:


Một câu A Di Đà


Dứt phiền não rộn ràng


Tâm Phật toàn dung hợp


Rõ một, rõ trăm ngàn.
Lược giải:



Ý nghĩa bài kệ trên rất
hàm súc, muốn hiểu thấu đáo, chỉ nên dùng hạnh thể nhập hơn là theo phần
lý giải. Tuy nhiên, để tùy thuận sở cầu cho người mới học đạo, xin tạm
giải thích như sau:


Lúc hành giả chuyên tâm
niệm Phật, thì nghiệp tham, sân, si cùng tất cả phiền não đều dừng lặng.
Khi công phu lâu năm trì niệm chuyên thành như thế đến mức cùng tận,
ngày kia đương nhơn chợt thấy tâm niệm rỗng rang như chiếc thùng lọt
đáy, ngộ được tánh bản lai của mình. Chừng ấy toàn câu niệm Phật, toàn
thể đức A Di Đà cùng chánh báo, y báo thế giới Cực
lạc của Ngài, chính là toàn thể chân tâm diệu cảnh. Và các pháp không
ngoài tâm đã ngộ được nhứt chân tâm, tất rõ được tất cả trăm ngàn muôn
pháp.


Hán 84:


Nhứt cú Di Đà


Diệt trừ định nghiệp


Hích nhật khinh sương


Hồng lô phiến tuyết.


Việt 84:


Một câu A Di Đà


Dứt trừ được định nghiệp


Nhật rạng phá sương thưa


Lô hồng tan điểm tuyết.
Lược giải:



Trong kinh có lời dạy:
"Chí thành xưng một câu A Di Đà, diệt được tội nặng trong tám mươi ức
kiếp sống chết, xung quanh hành nhơn mỗi bề ánh sáng phát ra rộng đến
bốn mươi dặm.


Chí tâm xưng một câu hồng
danh, ảnh hưởng còn được như thế huống chi chuyên thành niệm Phật nhiều
năm, thì định nghiệp nào mà không dứt trừ? Công năng diệt nghiệp của sự
trì danh, ví như vầng nhật chói rạng phá tan mau màn sương thưa, như lò
lửa to dễ làm tiêu mảnh tuyết. Tổ sư đã mượn hai thí dụ trên để nêu rõ
công đức niệm Phật, và khuyến tấn hành giả gắng sức tu trì.


Hán 85:


Nhứt cú Di Đà


Năng không khổ báo


Thế giới, căn thân


Tức thô nhi diệu.


Việt 85:


Một câu A Di Đà


Hay tiêu quả báo khổ


Chuyển thế giới, căn thân


Tức thô thành tế diệu.
Lược giải:



Các sự khổ đều do sức
nghiệp làm chủ động, niệm Phật đã có công năng diệt nghiệp, tất nỗi khổ
cũng lần lần tiêu trừ. Nhưng "một câu Di Đà làm cho khổ báo trở thành
không", hàm ý nói về phần tánh nhiều hơn phần tướng. Bởi tất cả sự khổ
từ lớn đến nhỏ, đều do tâm ta bị căn thân bên trong và thế giới bên
ngoài chi phối. Nếu hành nhơn ngộ lý các pháp đều như huyễn, biết an trụ
nơi tự tánh Di Đà mà niệm Phật, thì tâm trở nên vắng lặng, thoát khỏi
sự chi phối của thân và cảnh. Như thế dù thời tiết nóng lạnh, cảnh ngộ
an nguy, sự đói khát cùng mỏi mệt yếu đau cũng không làm cho đương nhơn
cảm thấy khổ? Tại sao? Vì hành nhơn đã an trụ nơi định tâm, thoát ly cả
hai sự chi phối trong và ngoài ấy.


Khi xưa, một thiền sư tu ở
sơn tự bị chứng thương hàn, do thiếu thuốc thang điều dưỡng, nên bịnh
càng trở nặng sắp lâm nguy. Một vài đệ tử thấy thế, xin phép đi xuống
núi để rước y sư và tìm thuốc đem lên. Thiền sư ngăn lại bảo: "Căn bịnh
đã nhập lý, chỉ nên dùng đạo pháp để điều trị, chớ không thể dùng thuốc
cứu chữa kịp thời được!". Thế rồi ông xả hết muôn duyên, ngồi trụ tâm
vào tịnh cảnh không ăn uống luôn trong bảy ngày. Đến khi xuất định, bịnh
chứng tiêu tan, sức khỏe
lần lần bình phục. Lại một vị Tăng tu Tịnh độ, lúc sắp vãng sanh, túc
nghiệp phát hiện làm cho cả thân mình đều phù thủng, còn thêm nhiều
chứng bịnh khác. ông nói với hàng đệ tử: "Nếu thầy không nhờ mấy mươi
năm công phu niệm Phật, tất không thể chịu nổi sự mỏi mệt nhức đau". Cho
nên một bậc tôn túc đã nói câu: "Lão tăng có pháp an nhàn. dù cho tám
khổ cháy lan ngại gì!". (Lão tăng tự hữu an nhàn pháp. Bát khổ giao tiên
tổng bất phòng)


Về ý nghĩa hai câu sau
của bài kệ, có thể dẫn giải tóm tắt: thế giới, căn thân đều như huyễn.
Nếu tâm chúng sanh còn đầy nghiệp chướng phiền não, dù sống nơi cảnh mầu
đẹp ở thiên đường, cũng cảm thấy buồn khổ. Với bậc hành giả đã đắc
định, thì riêng có một thiên đường, tuy ở cảnh ác trược, cũng thấy mầu
nhiệm an vui. Kinh Duy Ma bảo: "Tùy nơi tâm thanh tịnh, tức cõi Phật
thanh tịnh". Kinh Viên Giác nói: "Địa ngục, thiên cung đều là Tịnh độ". Ý
nghĩa của hai câu kinh ấy, đều chỉ cho cảnh giới trên.


Hán 86:


Nhứt cú Di Đà


Viên chuyển tam chướng


Tức Hoặc, Nghiệp, Khổ


Thành Bí mật tạng.


Việt 86:


Một câu A Di Đà


Chuyển tròn cả ba chướng


Tức nơi Hoặc, Nghiệp, Khổ


Trở thành Bí mật tạng.
Lược giải:



Ba chướng chỉ cho: Hoặc,
Nghiệp, Khổ. "Hoặc" thuộc về Phiền não chướng. "Nghiệp" thuộc về Nghiệp
chướng. "Khổ" thuộc về Báo chướng. Ba chướng này như chùm trái Ác xoa,
có liên quan tương thông lẫn nhau, một tức là ba, ba tức là một.


Đại ý của bài kệ sau này
cũng tương tự như bài kệ trước, nếu suy ra sẽ tự hiểu. Như các lượn sóng
ở đại dương là biến tướng của nước, cho nên toàn thể sóng là nước. Cũng
như thế, vọng giác từ nơi chánh giác mà thiên lưu, cho nên đi sâu vào,
toàn thể vô minh vọng giác tức là chánh giác viên minh. Hành giả nếu đi
sâu vào Niệm Phật tam muội, sẽ ngộ được Hoặc, Nghiệp, Khổ chính là Bí
mật tạng vậy.


Hán 87:


Nhứt cú Di Đà


Giải nạn giải oan


Từ quang cộng ngưỡng


Pháp hỷ quân triêm.


Việt 87:


Một câu A Di Đà


Giải tai nạn trái oan


Quy ngưỡng ánh từ quang


Thắm nhuầm niềm pháp hỷ.
Lược giải:



Bài kệ trên đều là những
lời nói trắng rõ ràng, không có ẩn ý sâu kín nào khác. Công đức niệm
Phật có thể tiêu trừ nghiệp chướng, tai nạn, tà ma, giải những oan trái
đời này cùng đời trước. Công đức ấy cũng khiến cho sanh phước đức trí
huệ, độ thoát chính mình cho đến kẻ oan người thân. Các điểm vừa nói đã
thể hiện rất nhiều đối với những hành giả niệm Phật từ xưa đến nay.
Trong Mấy Điệu Sen Thanh đã có nhiều sự tích trần thuật, độc giả duyệt
kỹ sẽ tự thấy, khỏi phiền dẫn chứng thêm nhiều.


Hành giả tu môn niệm Phật
đều thọ hưởng được sự lợi ích an vui của pháp này, nên gọi là Pháp hỷ.
Bởi thế, chẳng những riêng nơi cõi Ta bà, mà ở khắp hằng hà sa quốc độ
trong mười phương, vô số chúng sanh cũng tu môn Niệm Phật và đều cùng
hướng về ánh sáng từ bi của đức Giáo chủ Tây phương Cực lạc thế giới.


Hán 88:


Nhứt cú Di Đà


Báo vị báo ân


Liệt Triền miên võng


Nhập Giải thoát môn.


Việt 88:


Một câu A Di Đà


Đáp ân nặng chưa tròn


Cắt đứt Triền miên võng


Chứng vào Giải thoát môn.
Lược giải:



Người học đạo có bốn
trọng ân là: 1. Ân chư Phật, chư Bồ tát. 2. Ân thầy lành bạn tốt và các
thiện tri thức. 3. Ân cha mẹ cùng thân quyến phù trợ. 4. Ân đàn na tín
cúng và tất cả chúng sanh. Chúng ta nếu có đền trả bốn ân thì cũng chỉ
một phần nào thôi, chớ thật sự chưa làm tròn, đại khái có thể gọi là
chưa báo đáp. Muốn mau tròn bổn phận đền trả tứ ân, phải tu môn Niệm
Phật để sớm thành đạo quả, tế độ khắp kẻ oan thân cùng tất cả loài hàm
thức.


Lại nữa, chúng ta sống
trong lưới nghiệp dây dưa, nợ này chưa xong đã vay mối khác, nhứt là các
nghiệp oan cừu, ân ái. Lưới nghiệp ấy vây quần kéo dài mãi không dứt,
nên gọi là Triền miên võng. Chư Bồ tát đã do tu pháp Niệm Phật, mà cắt
được lưới Triền miên võng của nghiệp lực, chứng vào Vô lượng giải thoát
môn. Chẳng hạn như: Không
Huệ Tam Muội Giải thoát Môn, thần Thông Du Hý Tam Muội Giải Thoát Môn,
Giải Nhứt Thiết Chúng Sanh Ngữ Ngôn Tam Muội Giải Thoát Môn, Sư Tử Phấn
Tấn Tam Muội Giải Thoát Môn v.v... Tổ Triệt Ngộ khuyên chúng ta nên đi
theo con đường ấy.


Hán 89:


Nhứt cú Di Đà


Không chư ác thú


Vạn đức hồng danh


Na dung tư nghị


Việt 89:


Một câu A Di Đà


Hay trống không ác đạo


Ức muôn đức hồng danh


Khó nghĩ bàn kỳ ảo!
Lược giải:



Trong Tam Bảo Cảm Ứng Yếu
Lược Lục có ghi một sự tích công đức Niệm Phật. Xin mượn nêu ra, để
giải thích bài kệ trên với tánh cách chứng thật.


Một vị Bà la môn ở nước A
Du Sa xứ Thiên Trúc có cô vợ rất đẹp. Vì tình si mê ái nhiễm sâu nặng,
ông ta gần gũi mãi cũng không thấy chán đủ. Người vợ lại là một tín đồ
Phật giáo; muốn nhân cơ hội đó hóa độ chồng, mới đặt điều kiện: "Nếu khi
sắp gần gũi, phải gõ chiếc trống đồng, cả hai cùng niệm hồng danh A Di
Đà một lúc lâu cô mới chấp thuận". Ông chồng bất đắc dĩ phải tuân theo.


Ba năm sau, vị Bà la môn
bị bạo bịnh tắt hơi, chỉ nơi ngực mãi còn nóng ấm, nên người nhà chưa
dám thiêu hóa. Trải qua năm ngày, ông chợt sống lại, gọi vợ khóc bảo
rằng: "Tôi chết do nghiệp nặng bị đọa vào địa ngục Phất Thang. Khi quỷ
tốt dùng đinh ba vít tội nhơn vào vạc dầu sôi, chỉa sắt đụng thành vạc
đánh keng một tiếng. Lúc ấy tôi đang kinh hồn lạc phách, chợt nhớ tới
việc bà bảo gõ trống đồng niệm Phật, nên bất giác lớn tiếng niệm Nam mô A
Di Đà Phật. Lạ thay, ngay lúc ấy vạc dầu sôi liền biến thành ao sen
nước trong mát, các tội nhơn đều hiện tướng tốt ngồi trên đài sen, rồi
cùng bay về Tịnh độ. Diêm Vương nghe báo sanh lòng hoan hỷ, thả cho tôi
trở về!".


Truyện ký trên, chứng
minh công năng niệm Phật có thể làm tiêu tan trống không cảnh Địa ngục.
Lẽ dĩ nhiên, đối với các ác đạo khác như Ngạ quỉ, Súc sanh, Tu la, cũng
lại như thế. Câu NamMô A Di Đà Phật là kết tinh
phước huệ của vô lượng công đức lành, khi Phật còn tu Bồ tát đạo, nên
mới gọi Vạn Đức Hồng Danh. Bởi thế, hồng danh này có công năng rộng lớn
kỳ diệu chẳng thể nghĩ bàn! Trong kinh gọi đó là Vô tác thần lực, nghĩa
là sức thần thông đương nhiên, không phải do Phật tác ý khởi niệm xui
khiến nên. Đại khái, bài kệ trên tán dương và nêu rõ công đức của câu hồng danh, khiến cho hành giả tăng thêm phần tín, hạnh, nguyện.


Hán 90:


Nhứt cú Di Đà


Cơ đậu nhơn thiên


Sâm si tam bối


Yên ánh cửu liên!


Việt 90:


Một câu A Di Đà


Hợp cơ cả trời, người


Ba căn tánh cao thấp


Chín phẩm sen rạng ngời!
Lược giải:



"Tam bối" trong bài kệ là
chỉ cho ba hạng người: Thượng căn, Trung căn, Hạ căn. "Cửu liên" tức
chín phẩm sen, cũng phân ra ba cấp thượng trung hạ, mỗi cấp lại có ba
bậc thượng trung hạ nữa, nên thành ra chín. Đó là các phẩm: Thượng
thượng, Thượng trung, Thượng hạ. Trung thượng, Trung trung, Trung hạ. Hạ
thượng, Hạ trung, Hạ hạ.


Ấn Quang đại sư nói: "Phật
pháp tùy cơ, có khó dễ thấp cao. Đối với pháp cao khó, thì bậc hạ căn
không kham tu. Với pháp thấp dễ, bậc thượng căn lại chẳng cần tu. Riêng
môn Tịnh độ có đặc điểm rất mực nhiệm mầu, vừa cao siêu vừa thuận dễ,
thích ứng cả ba căn, hạng nào cũng thấy cần thiết và có thể tu tập được.
Nói về phần cao siêu thì nơi hội Hoa Nghiêm, mười phương hải hội Bồ tát
trong năm mươi mốt vị: Thập tín, Thập trụ, Thập hạnh, Thập hướng, Thập
địa và Đẳng giác, đều theo lời khuyên của Phổ hiền đại sĩ tu tập môn
này. Bàn đến chỗ thuận dễ, thì những chúng sanh nhiều tội chướng, cho
đến tạo nghiệp Ngũ nghịch, Thập ác, cũng có thể niệm Phật sanh về Cực lạc. Cho nên kẻ chê pháp Tịnh
độ là thấp kém, tức chưa hiểu chi về môn này, và cũng phạm lỗi khinh
báng các bậc Bồ tát như Văn Thù, Phổ Hiền, Mã Minh, Long Thọ đó!"


Điều dẫn giải trên cho ta
thấy, pháp môn Tịnh độ thích hợp với tất cả căn tánh thượng trung hạ
của hàng nhơn thiên. Ba căn tánh ấy tuy có cao thấp so le, song nếu tu
môn niệm Phật, tất sẽ tùy theo công hạnh, đều được nêu danh nơi chín
phẩm sen sáng đẹp rạng ngời ở cõi Tây phương Cực lạc.


Hán 91:


Nhứt cú Di Đà


Hóa kiêm tiểu Thánh


Hồi hiệp liệt tâm


Hướng Vô thượng thừa.


Việt 91:


Một câu A Di Đà


Các quả vị tiểu thánh


Chuyển tâm hẹp gồm đưa


Hướng về Vô thượng thừa.
Lược giải:



Tiểu thánh tức là các quả
thanh văn, Duyên giác gồm: Tu đà hoàn, Tư đà hàm, A na